कैंची धाम हे प्रसिद्ध संत नीम करोली बाबा (Neem Karoli Baba) यांच्याशी संबंधित एक धार्मिक आणि आध्यात्मिक ठिकाण आहे. हे उत्तराखंडमधील नैनितालजवळ आहे, जिथे त्यांचे आश्रम आहे, अलीकडे हे भारतातील एक महत्त्वाचे तीर्थक्षेत्र मानले जाते.
कैंची धाम कुठे आहे?
कैंची धाम हे उत्तराखंडमधील नैनीताल जिल्ह्यात, कुमाऊँ पर्वतरांगांमध्ये स्थित आहे. हे नैनीतालपासून सुमारे 17 किमी आणि भवालीपासून 9 किमी अंतरावर, नैनीताल-अल्मोडा मार्गावर आहे. हे आश्रम उत्तरवाहिनी नदीच्या तीरावर, हिरव्यागार जंगलांनी आणि उंच पर्वतांनी वेढलेल्या सुंदर ठिकाणी आहे, जे समुद्रसपाटीपासून सुमारे 1400 मीटर उंचीवर आहे.
कैंची धाम का प्रसिद्ध आहे?
कैंची धाम हे श्री नीम करोली बाबा यांच्या आश्रमासाठी आणि हनुमान मंदिरासाठी प्रसिद्ध आहे. येथील काही प्रमुख कारणे-
आध्यात्मिक महत्त्व: नीम करोली बाबा यांना हनुमानजींचा अवतार मानले जाते. येथे येणारे भक्त त्यांच्या मनोकामना पूर्ण होतात आणि आंतरिक शांती मिळते, अशी श्रद्धा आहे.
चमत्कार: कैंची धामशी अनेक चमत्कार जोडले गेले आहेत. उदाहरणार्थ, एका भंडाऱ्यादरम्यान तूप कमी पडले असता, बाबांनी नदीचे पाणी आणण्यास सांगितले, आणि ते पाणी तुपा बदलले, अशी कथा प्रसिद्ध आहे.
सेलिब्रिटींची भेट: मार्क झुकरबर्ग (फेसबुकचे संस्थापक) आणि स्टीव्ह जॉब्स (ऍपलचे संस्थापक) यांनी कैंची धामला भेट दिली होती. त्यांनी येथील आशीर्वादाने यश मिळवल्याचे सांगितले, ज्यामुळे याची जागतिक प्रसिद्धी वाढली.
भंडारा आणि मेळा: दरवर्षी 15 जून रोजी येथे स्थापना दिवस साजरा केला जातो, ज्यावेळी लाखो भक्त भंडाऱ्यासाठी येतात. या भंडाऱ्यात भोजनाची कमतरता कधीच पडत नाही, अशी मान्यता आहे.
शांत वातावरण: हिरवीगार पर्वते, शांत नदी आणि आध्यात्मिक वातावरण यामुळे हे ठिकाण शांती आणि ध्यानासाठी आदर्श आहे.
कैंची धामचा इतिहास
कैंची धाम आश्रमाची स्थापना 15 जून 1964 रोजी श्री नीम करोली बाबा यांनी त्यांचे मित्र पूर्णानंद यांच्या सहाय्याने केली. बाबांचा जन्म उत्तर प्रदेशातील फिरोजाबाद जिल्ह्यातील अकबरपूर येथे एका ब्राह्मण कुटुंबात झाला. वयाच्या 17व्या वर्षी त्यांना ईश्वरी ज्ञान प्राप्त झाले. त्यांना हनुमान भक्त आणि चमत्कारिक संत मानले जाते.
कैंची धामचे नाव रस्त्यावरील दोन तीव्र वळणे (कैंचीसारखे) यामुळे पडले, ज्याचा कात्री (कैंची) शी संबंध नाही. नीम करोली बाबांनी 10 सप्टेंबर 1973 रोजी महासमाधी घेतली. त्यांच्या अस्थी येथे स्थापित केल्या गेल्या, आणि 1974 पासून मंदिराचे मोठ्या प्रमाणात बांधकाम सुरू झाले. येथे हनुमान मंदिर, राम-सीता मंदिर, दुर्गा मंदिर आणि बाबांच्या पूजेची पवित्र गुफा आहे.
कैंची धामला कसे पोहोचायचे?
कैंची धामला पोहोचण्यासाठी खालील पर्याय उपलब्ध आहेत:
रेल्वे मार्ग: सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन काठगोदाम आहे, जे कैंची धामपासून 38 किमी अंतरावर आहे. दिल्लीहून काठगोदामला अनेक गाड्या (उदा., रानीखेत एक्सप्रेस) उपलब्ध आहेत. काठगोदामवरून टॅक्सी किंवा बसने कैंची धामला पोहोचता येते, ज्यासाठी सुमारे 150-300 रुपये खर्च येईल.
बस मार्ग: नैनीतालहून टॅक्सी किंवा स्थानिक बसने कैंची धामला पोहोचता येते.
हवाई मार्ग: जवळचे विमानतळ पंतनगर आहे, जे कैंची धामपासून 70 किमी आहे. येथून टॅक्सी किंवा बस उपलब्ध आहे.
खाजगी वाहन: नैनीताल आणि तिथून कैंची धामपर्यंत खाजगी वाहनाने प्रवास करणे सोयीचे आहे. रस्ता सुंदर आणि चांगला आहे.
सर्वोत्तम वेळ: मार्च ते जून आणि सप्टेंबर ते नोव्हेंबर हा कैंची धाम भेटीसाठी उत्तम काळ आहे, कारण यावेळी हवामान सुखद असते. जुलै-ऑगस्ट मध्ये पावसामुळे प्रवास टाळावा.
रहाण्याची व्यवस्था आणि खर्च
कैंची धाम आश्रमात शयनगृह आणि खाजगी खोल्या उपलब्ध आहेत. राहण्याचा खर्च सुमारे 200 रुपये प्रतिदिन आहे. भोजनासाठी नाममात्र खर्च (स्वस्त आणि सात्विक भोजन) लागतो. आश्रमात सकाळी आणि संध्याकाळी आरती मध्ये सहभागी होणे बंधनकारक आहे.
रोचक तथ्ये
बाबा नीम करोली यांना कंबल बाबा असेही म्हणतात, कारण ते नेहमी कंबल ओढलेले दिसायचे. भक्त येथे कंबल अर्पण करतात. 15 जून रोजी होणाऱ्या भंडाऱ्यात 2 लाखांहून अधिक भक्त सहभागी होतात. आश्रमात टेलिफोन नेटवर्क नाहीत, ज्यामुळे बाह्य जगापासून पूर्ण एकांत मिळतो.
कैंची धामला भेट देण्यापूर्वी मंदिराचे वेळापत्रक (सकाळी 6 ते संध्याकाळी 6) तपासा, कारण हिवाळ्यात आश्रम काही काळ बंद असते. जर तुम्ही आश्रमात राहण्याचा विचार करत असाल, तर आश्रमाच्या नियमांचे पालन करावे लागेल. कैंची धाम हे आध्यात्मिक शांती, हनुमान भक्ती आणि नीम करोली बाबांच्या चमत्कारांसाठी प्रसिद्ध आहे. येथील निसर्गरम्य वातावरण आणि धार्मिक महत्त्व यामुळे हे ठिकाण देश-विदेशातील भक्तांचे आकर्षण आहे.
