नुकत्याच झालेल्या ऑलिम्पिक स्पर्धांमध्ये भारतीय खेळाडूंनी खूप नाव कमावले. यासह, क्रीडा जग पुन्हा एकदा करिअर पर्याय म्हणून चमकले. एक खेळाडू म्हणून नव्हे तर अनेक प्रकारे या जगाशी कनेक्ट होऊ शकतो.
या वेळी ऑलिम्पिकमध्ये भारतीय खेळाडूंनी भारताला अभिमानाचे अनेक क्षण दिले. जरी खेळाचे जग केवळ खेळाडूंपुरते मर्यादित नाही. जेव्हा खेळांचा प्रश्न येतो तेव्हा तुम्हाला माहित आहे का क्रीडा जग विविध प्रकारच्या करिअरच्या संधी देते.
मात्र, क्रीडा क्षेत्रात खेळाडू म्हणून करिअर करणे हे बाहेरून दिसते तितके सोपे नाही. यासाठी तुम्हाला तुमच्या मनात एक निश्चय करावा लागेल की काहीही झाले तरी तुम्ही सराव आणि कामगिरीला त्रास होऊ देणार नाही, तरच तुम्ही एक खेळाडू म्हणून पुढे जाण्याचा विचार कराल. आपण एखादी संस्था किंवा कंपनी (सेल, गेल, इंडियन ऑईल सारखे सार्वजनिक क्षेत्र) द्वारे समर्थित खेळाडू बनू शकता किंवा आपण प्रशिक्षक, क्रीडा पत्रकार, समालोचक, क्रीडा कार्यक्रम व्यवस्थापक किंवा साहसी क्रीडा आयोजक बनू शकता. विविध स्तरांवर आयोजित स्पर्धांमध्ये विक्रमी कामगिरी करणाऱ्यांमधून व्यावसायिक खेळाडूंची निवड केली जाते. त्यानंतर संस्था, जिल्हा, राज्य किंवा राष्ट्रीय स्तरावर निवडी आयोजित केल्या जातात. स्टेट बँक ऑफ इंडिया आणि पंजाब नॅशनल बँक क्रीडा क्षेत्रातील व्यक्तींची भरती करतात. शासकीय स्तरावर, गट C आणि D पदांवर उल्लेखनीय कामगिरी असणारे खेळाडू, ज्यांच्याकडे आवश्यक शैक्षणिक पात्रता देखील आहे, त्यांची थेट भरती केली जाते.
अशा परिस्थितीत, या क्षेत्रातील एक तरुण खेळाडू म्हणून आपण केवळ आपल्या कारकीर्दीला सुशोभित करण्याचा विचार करू शकत, सोबतच आपण येथे इतर संधींचा लाभ देखील घेऊ शकता. चला क्रीडा जगात कोणत्या अनोख्या संधी उदयास येत आहेत ते पाहूया, ज्याद्वारे आपण क्रीडा विश्वाचा एक भाग बनू शकता आणि चांगले भविष्य घडवू शकता:
क्रीडा प्रशिक्षक
एका चांगल्या खेळाडूच्या मागे त्याच्या प्रशिक्षकाची मेहनत असते हे सर्वश्रुत आहे. क्रीडा प्रशिक्षक केवळ खेळाडूला सूचना देत नाही, तो त्याच्यासाठी आधार बनतो, खेळाडूच्या गरजेनुसार प्रशिक्षण कार्यक्रम बनवतो. आपण क्रीडा कोचिंग, क्रीडा व्यवस्थापन किंवा क्रीडा विज्ञान पदवी घेऊ शकता. यासाठी काही सॉफ्ट स्किल्स तुमच्या व्यक्तिमत्वातही असायला हव्यात. जसे की-
आपण रणनीती आणि ते अंमलात आणण्याचे मार्ग शोधले पाहिजेत.
या कामात संयमाची गरज असते.
समोरच्या व्यक्तीला कसे प्रेरित करावे याचे कौशल्यही असायला हवे.
टीम बिल्डिंगमध्येही कुशल असणे आवश्यक आहे.
क्रीडा वकील
हे व्यावसायिक राष्ट्रीय किंवा आंतरराष्ट्रीय स्तरावर त्यांच्या ग्राहकांचे प्रतिनिधित्व करतात. त्यांच्या नोकरीच्या जबाबदाऱ्यांमध्ये रोजगार करार समजून घेणे आणि तयार करणे, एखाद्या खेळाडूच्या कामाचे कायदेशीर पैलू विचारात घेणे, नुकसान किंवा कराराची बोलणी करणे, शिष्यवृत्ती सौद्यांची व्यवस्था करणे इ. यासाठी तुमच्याकडे कायद्याची पदवी असणे आवश्यक आहे. यासाठी कायद्याचे ज्ञान आणि शिक्षण मिळवण्याची खात्री करावी तसेच क्लायंटबद्दल संपूर्ण माहिती असणे आवश्यक आहे.
मार्केटिंग आणि प्रमोशनसाठी समन्वयक
तुमच्या नोकरीचा एक मोठा भाग मार्केट समजून घेणे, अहवाल तयार करणे आणि त्यानुसार तुमच्या मार्केटिंगचे नियोजन करणे हा असू शकतो. मार्केटिंग मध्ये बॅचलर डिग्री किंवा डिजिटल आणि ऑन ग्राउंड मार्केटिंग मध्ये प्रवीणतेसह समकक्ष पदवी असणे गरजेचं आहे. यासाठी विपणन विश्लेषण कौशल्ये आवश्यक असून
संशोधन कौशल्य उपयोगी पडेल. तर बाजार नियोजन आणि उत्पादन कौशल्य तुम्हाला पुढे जाण्यास मदत करेल.
क्रीडा व्यवस्थापन आणि संबंधित क्षेत्रातील काही प्रमुख संस्था
नेताजी सुभाष राष्ट्रीय क्रीडा संस्था, पटियाला
इंदिरा गांधी शारीरिक शिक्षण आणि क्रीडा विज्ञान संस्था, नवी दिल्ली
लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय शारीरिक शिक्षण संस्था, ग्वाल्हेर आणि तिरुअनंतपुरम
तामिळनाडू शारीरिक शिक्षण आणि क्रीडा विद्यापीठ, चेन्नई
स्पोर्ट्स अथॉरिटी ऑफ इंडिया
सिम्बायोसिस स्कूल ऑफ स्पोर्ट्स सायन्सेस
के जी सोमय्या इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट (एमबीए इन स्पोर्ट्स मॅनेजमेंट)
राष्ट्रीय क्रीडा व्यवस्थापन अकादमी, अहमदाबाद, दिल्ली, जयपूर, मुंबई
हिमालय पर्वतारोहण संस्था, दार्जिलिंग
वेस्टर्न हिमालयन इन्स्टिट्यूट ऑफ माउंटेनियरिंग अँड अलाइड स्पोर्ट्स, मनाली
केंद्रीय योग आणि निसर्गोपचार परिषद
नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ एरोबिक्स
रिबॉक विद्यापीठ, (एसीई मान्यताप्राप्त अभ्यासक्रम)
नायकी एरोबिक्स कोर्स
अमेरिकन काउंसिल ऑफ एक्सरसाइज
क्रीडा छायाचित्रकार
क्रीडा फोटोग्राफर एखाद्या क्रीडा स्पर्धेच्या आधी किंवा नंतरचे क्षण, एक संघ किंवा एखाद्या खेळाडूचा परफॉर्मन्स कॅप्चर करतो. आपण या क्षेत्रात एक स्वतंत्र म्हणून काम करू शकता आणि एका संघासह काम देखील मिळवू शकता. अशा प्रकारे तुम्ही तुमचा फोटो विविध प्रकाशने किंवा वर्तमानपत्रांना उपलब्ध करू शकता. फोटोग्राफी ही 'ऑनफिल्ड' करियर आहे. यासाठी तुमच्याकडे विशिष्ट गुण असणे आवश्यक आहे.'
फोटोग्राफीच्या प्रशिक्षणासह उत्कटता आवश्यक आहे.
झटपट निर्णय घेण्यासाठी आणि महत्त्वाचे क्षण कॅमेऱ्यात टिपण्यासाठी तुमच्याकडे मानसिक आणि शारीरिक चपळता असली पाहिजे.
खेळांकडे कल असणे ही मूलभूत गरज आहे.
क्रीडा पत्रकारिता
जर तुम्हाला क्रीडा स्पर्धांसाठी लिहायला किंवा भाष्य करायला आवडत असेल, तर क्रीडा हे क्षेत्र तुमच्यासाठी नक्कीच बनवले आहे. यासाठी तुमच्याकडे काही विशेष कौशल्येही असली पाहिजेत. जसे
मुलाखतीमध्ये विशेष कौशल्य असणे तसेच लेखन क्षमता तीक्ष्ण असणे.
खेळाचे चांगले ज्ञान असणे आवश्यक आहे. तर
या संदर्भात संबंधित पदवी आणि संशोधन आणि विश्लेषण क्षमता देखील असणे आवश्यक आहे.