शिवभारत अध्याय सतरावा

कवीन्द्र उवाच ।

ततोऽफ्यजलमाहूय स्वीयसैन्यधुरन्धरम् ।

अल्लीशाहः स्वयं वाचमुवाच समयोचितम् ॥१॥

अल्लीशाह उवाच ।

हितावहस्त्वमस्माकमस्मिन् सैनिकसंचये ।

विरोद्धा द्विजदेवानां कालः कलिरिवापरः ॥२॥

प्रस्थितेन त्वया पूर्वं पृतनाव्यूहवर्तिना ।

रामराजान्वयभुवो राजानो युधि निर्जिताः ॥३॥

कृतप्रतीपसंतापे प्रतापे तव जाग्रति ।

बत श्रीरंगराजोऽपि रणरंगाद्विरज्यते ॥४॥

त्वया विक्रम्य वीरेणःक्षणात् कर्णपुराधिपः ।

सर्पो जांगुळिकेनेव स्फुरद्दर्पो वशीकृतः ॥५॥

त्वया मन्दरसारेण मथिता मधुरापुरी ।

निगृह्य नगरीं काञ्चीं आहृतं चापि कांचनम् ॥६॥

पदे पदे शुभवता भवता किंकरीकृतः ।

व्यस्मरद्वीरभद्रोऽपि छत्रचामरसम्पदः ॥७॥

बिभेति सिह्मलपतिर्मत्तो लंकापतिस्तथा ।

भजत्यंभोधिरपि मां तदिदं पौरुषं तव ॥८॥

प्रवलंत्यचलाह सप्त चलत्यफजल त्वयि ।

क्षुभ्यन्ति चाब्धयः सप्त द्वीपाः सीदन्ति सप्त च ॥९॥

बतेंद्रप्रस्थनाथोऽपि निशम्य तव पौरुषम् ।

रोषावेशवशीभूतो न निद्राति दिवानिशम् ॥१०॥

एतादृशि महावीरे दुर्जये त्वयि जाग्रति ।

मह्यं द्रुह्यत्यहोरात्रमहो शाहसुतः शिवः ॥११॥

हंत तेन महोत्साहवता वीरेण मानिना ।

स्वधर्माभिनिविष्टेन म्लेच्छधर्भो विहन्यते ॥१२॥

क्रमेणाक्रम्य विकटां कण्ठीरव इवाटवीम् ।

एष आत्मवशो नैव मन्यते मम शासनम् ॥१३॥

छलप्रचलचित्तस्य खलस्यास्य समाश्रयात् ।

मम चित्ते चिर धत्ते शैलः सह्योऽप्यसह्यताम् ॥१४॥

महमूदेन पित्रा मे यदि न स्यात् स वारितः ।

तर्हि स्यान्मज्जितोंभोधौतेन राजपुरीश्वरः ॥१५॥

स चन्द्रराजं निर्जित्य पुत्रामात्यसमन्वितम् ।

जयवल्लीं च नगरीमग्रहीन्निरवग्रहः ॥१६॥

दत्तोऽवरंगशाहाय मया यः सन्धिकाम्यया ।

नीवृनिजामशाहस्य सपर्वतवनाकरः ॥१७॥

स तेनात्मवशेनास्मानवमत्य प्रतापिना ।

परानप्यविनीतेन प्रसह्य स्ववशीकृतः ॥१८॥

अतर्कितागमोऽ‍भ्येत्य दस्युवृत्तिपरायणः ।

मत्पत्तनपुरग्रामानुद्वृत्तोऽयं विलुण्ठति ॥१९॥

अहोरात्रेण पक्षेण गम्यं पक्षद्वयेन च ।

अत्येति स किलाध्वानं क्षणेनैवाकुतोभयः ॥२०॥

अयं कौमारमारभ्य निकृतिप्रकृतिः स्वयम् ।

यवनानवजानाति जाग्रदुग्रपराक्रमः ॥२१॥

आक्रम्य ताम्रवक्त्राणां नगराण्युरुविक्रमः ।

नगरप्रभृतीन्येष चण्डचण्डमदण्डयत् ॥२२॥

स्थैर्यं निजामराष्ट्रस्य गृहीतस्यापि यत्नतः ।

अपि दिल्लीपतिर्नैव मनुतेऽस्माद्विशंकितः ॥२३॥

पितामहेन मे पूर्वं पिता तस्य विवर्धितः ।

शाहराजो दुर्विनीतं तं न शिक्षयितुं क्षमः ॥२४॥

अयं विगृह्य पित्रा मे निगृहीतं प्रतापिना ।

शाहराजं महाबाहुर्बलनैव व्यमोचयत् ॥२५॥

नो दूयते परभयादयमल्पवया अपि ।

अतिक्रामति चाप्यस्मान् विस्मापकपराक्रमः ॥२६॥

दिने दिने वर्धमानः प्रतापेन सह श्रिया ।

अयमाश्रीयते भूपैराकांक्षितसमृद्धिभिः ॥२७॥

शनैः शनैरेष बली पदं कुर्वन् पुरः पुरः ।

अस्मद्राज्यं समाच्छिद्य करिष्यति किमात्मसात् ॥२८॥

तज्जयाय पुरा वीरान् यान्यान्प्रास्थापयं मुहुः ।

न प्राप्ताः पुनरावृत्तिं ते तं प्रप्य प्रतापिनम् ॥२९॥

निर्वाणमरिवीराणां कुर्वाणमकुतोभयम् ।

त्वां विना तस्य जेतारं नान्यं पश्यामि कंचन ॥३०॥

तस्मात्वमेव गत्वा तं कृतदुर्गपरिग्रहम् ।

सविग्रहं ग्रहमिव निगृह्यानय दुर्गहम् ॥३१॥

कवीन्द्र उवाच

एवमुक्तोऽतिविश्रंभादल्लीशाहेन मानिना ।

प्रोवाचाफजलः प्रीत्या प्रस्तुतार्थमयं वचः ॥३२॥

अफजल उवाच

विश्रंभेणापि च प्रेम्णा यदाज्ञापयति प्रभुः ।

तस्य कर्ता स एव स्यात् गुणीभूतस्तु किंकरः ॥३३॥

द्विषद्वर्गक्षयकरी जागर्ति किल या मयि ।

कार्यमादिशता साद्य शक्तिरुत्तेजिता त्वया ॥३४॥

उग्राय विग्रहायास्मै त्वया प्रेषयता ह्यमुम् ।

अवैम्यनुग्रहेणैष संगृहीतोऽनुगः स्वयम् ॥३५॥

कर्तव्यं भृत्यवर्गाय स्वामी चेन्नसमादिशेत् ।

अस्ति नास्तीति कस्तर्हि तस्य ज्ञास्यति पौरुषम् ॥३६॥

अहमद्धा भृशं बद्ध्वा स्पर्धाकरमहर्निशम् ।

तमन्तकमिवोद्वृत्तमानयिष्ये तवान्तिकम् ॥३७॥

प्रविश्य देशं कार्णाटं निर्जिता शतशो नृपाः ।

स जयस्तमनिर्जित्य जीवतो मे निरर्थकः ॥३८॥

कवीन्द्र उवाच

इत्युक्तवन्तमत्यर्थं समर्थबलदर्पितम् ।

कर्तुं प्रतिश्रुतं कर्म सद्य एव समुद्यतम् ॥३९॥

येदिलोऽफजलं तत्र प्रस्थापयितुमादृतः ।

तदा संभावयामास बहुभिः पारितोषिकैः ॥४०॥

ततः सरत्नपर्याणपृष्ठानुष्ट्रांस्तुरंगमान् ।

तथैवाभरणोपेतान् भद्रजातीन्मतंगजान् ॥४१॥

तनुत्राणि शिरस्त्राणि शस्त्राणि विविधानि च ।

विचित्राणि च वस्त्राणि निजानि बिरुदानि च ॥४२॥

तिरस्कृतविमानानि याप्ययानान्यनेकधा ।

रौप्यान् रौक्मांश्च पर्यंकान् करंकांश्च पतद्ग्रहान् ॥४३॥

रत्नोत्तंसानथोमुक्तास्रजोहीरांगदानि च ।

कटकान्यूर्मिकश्चापि चित्ररत्नचयांकिताः ॥४४॥

तथा द्वीपान्तरोत्थानि जातिश्रेष्ठन्यनेकशः ।

अल्लीशाहादफजलः प्रापत्कोषांश्च कोटिशः ॥४५॥

वज्रधारामिव शितां रत्नकोषनिवेषिताम् ।

निजां पाणिस्थितां प्रादात्प्रभुस्तस्मै कृपाणिकाम् ॥४६॥

स्वामिनैवाथ विन्यस्तां प्रेम्णा सारसनान्तरे ।

सरत्नकोषाभरणां स बभार कटारिकाम् ॥४७॥

ततः पुनः पुनस्तस्मै प्रीत्या प्रास्थानकालिकीः ।

कृत्वा नतीरफजलः प्रचचालाचलोपमः ॥४८॥

प्रचलन्तममुं तावत् प्रणमन्तं मुहुर्मुहुः ।

पदे पदेऽनुजग्राह दिशन्नीशो दयादृशम् ॥४९॥

तं वीरमान्यं सेनान्यं स विधाय महामनाः ।

अन्यानमूंश्चमूनाथांस्तत्साहाय्ये समादिशत् ॥५०॥

अम्बरः शम्बरसमः प्रतापी याकुतः पुनः ।

महामानी मुखेखानः पठानो हसनोऽपि च ॥५१॥

रणदूलहसूनुश्च रणदूलहसंज्ञकः ।

तथैवांकुशखानोऽपि निरंकुशगजक्रमः ॥५२॥

बर्बरः खेलकर्णस्य प्राप्तो यः क्रीतपुत्रताम् ।

स हिलालो महाबाहुः प्रत्यर्थुद्रुमकुंजरः ॥५३॥

इत्येतेऽन्ये च यवनाः ससैन्याःससुहृद्गणाः ।

सद्यः स्वामिसमादिष्टाः तं सेनापतिमन्वयुः ॥५४॥

जितानेकप्रतिभटाः प्रसभं समरोद्भटाः ।

घोरकर्मकृतो घोरफटा अपि तमन्वयुः ॥५५॥

पांडरो नायकश्चैव खराटोऽपि च नायकः ।

कल्याणयादवश्चापि नैकसैनिकनायकः ॥५६॥

समुद्यद्युद्धसंरंभो मंबो भृशबलस्तथा ।

विश्वविश्रुतकर्माणो घांटिकाः कांटिका अपि ॥५७॥

इत्येतेऽन्ये च राजानः सामंताश्च सहस्रशः ।

चतुरंगचमूयुक्तास्तं सेनापतिमन्वयुः ॥५८॥

ततः कार्तान्तिकादिष्टे समये तस्य गच्छतः ।

अभव्यशंसीन्यभवन्दुर्निमित्तान्यनेकशः ॥५९॥

स पक्षपातं क्रोशन्तः प्रकामं वामगामिनः ।

वृथेति कथयामासुर्वायसास्तस्य साहसम् ॥६०॥

बत भेजे दिनार्धेऽपि भानुरस्पष्टभानुताम् ।

प्रजज्वालेवान्तरिक्षं बभूवुर्धूसरा दिशः ॥६१॥

सहसैव महत्युल्का निपपात दिवस्तटात् ।

घनं विनैव च व्योम्नि बभूवाशनिनिस्वनः ॥६२॥

ववाशिरे प्रतिभयं दिशमैन्द्रीं श्रिताः शिवाः ।

भंगमाप ध्वजो यानान्यप्रहृष्टानि चाभवन् ॥६३॥

अवाप सदृशद्रेणु वर्षीवातः प्रतीपताम् ।

बभ्रामाग्रे प्रणुन्नोऽपि वारणः पृतनाग्रणीः ॥६४॥

यद्यप्येतानि चान्यानि तन्निमित्तान्यवारयन् ।

तथापि सरतोत्वाहं नामुंचन्नमुचिर्यथा ॥६५॥

ततः स प्रस्थितस्तस्मात्पत्तनाद्विजयाह्वयात् ।

योजनार्धमिते देशे वसतिं स्वामकल्पयत् ॥६६॥

तत्रागताभिरभितो वाहिनीभिः समन्वितः ।

स निवेशोन्मुखः सैन्यव्यूहोंभोधिरिवावभौ ॥६७॥

महार्हवर्णैरुच्छ्रायच्छ्रादितव्योममण्डलैः ।

नवैरुत्तंभितस्तंभैर्मण्डितं पटमण्डपैः ॥६८॥

प्रोल्लसत्काण्डपटकप्राकारमयमण्डपम् ।

विचित्रासनविस्तारप्रस्तारितसभांतरम् ॥६९॥

पुंजीकृतेष्टभूयिष्टवस्तुसंभारभासुरम् ।

उच्चैरुत्तानितोल्लोचप्रच्छायांचितचत्वरम् ॥७०॥

अविदूरपुरोदेशद्वयीनद्धतुरंगमम् ।

समदद्विरदव्यूहबृंहितस्पृष्टदिक्ततम् ॥७१॥

जागरूकैरहोरात्रं गुटिकायन्त्रधारिभिः ।

कोदंडिभिस्तथान्यैश्च खङ्गखेटकपाणिभिः ॥७२॥

अपारैश्च तथा पारश्वधिकैः शक्तिहेतिकैः ।

अभिगुप्ताष्टदिग्भागमभितस्थितिशालिभिः ॥७३॥

तदनेकानकोदग्रवाद्यनिर्घोषभीषणम् ।

तत्तत्कार्यविधिव्यग्रजनकोलाहलाकुलम् ॥७४॥

यथास्थानस्थिताशेषजनलब्धसुखोदयम् ।

सैन्यं सैन्यपतिः सर्वं गुरुगर्वं व्यलाकत ॥७५॥

संग्रामे साभिमानः स भृशमफजलः स्वामिनो लब्धमानः ।

शौर्यश्रीशोभमानः सपदि भृशबलं भूपतिं जेतुकामः ।

दुर्दैवाकृष्टचित्तः पथि पथि परितो दुर्निमित्तानि पश्यन् ।

वैराटं राष्ट्रमन्तर्गतगुरुनिकृतिः क्षिप्रमभ्याससाद ॥७६॥

इत्यनुपुराणे सूर्यवंशे निधिवासकरपरमानन्दकवीन्द्र प्रकाशितायांशतसाहस्यां संहितायां अफजलभ्यागमो नाम सप्तदशोऽध्यायः ॥१७॥