दिवाळी पाडवा (बलिप्रतिपदा किंवा पाडवा) हा दीपावलीनंतरच्या पहिल्या दिवशी साजरा होणारा सण आहे, जो महाराष्ट्रात विशेष महत्त्वाचा आहे. या दिवशी पत्नी पतीचे औक्षण करते. याची मुख्य कारणे जाणून घ्या-
पौराणिक संदर्भ: काही पौराणिक कथांनुसार, देवी लक्ष्मीने श्री विष्णूंना ओवाळले होते आणि त्या दिवसापासून पत्नी पतीचे औक्षण करू लागली. विष्णू भगवानाने आपल्या पत्नी लक्ष्मीला वचन दिले होते की, "मी तुझ्यावर अवलंबून राहीन." पत्नीने औक्षण करून पतीला दीर्घायुष्य आणि समृद्धीची कामना केली. हे वैवाहिक नात्यातील विश्वास आणि समर्पणाचे प्रतीक आहे.
सांस्कृतिक महत्त्व: औक्षण हा पतीला आरोग्य, यश आणि दीर्घ जीवनाची प्रार्थना करण्याचा प्रकार आहे. पत्नीची भूमिका "सहचारी" म्हणून अधोरेखित होते, ज्यात ती पतीला धन-आरोग्याचे देवता मानते. हा सण पती-पत्नीच्या नात्यातील सलोखा आणि परस्पर आदर दर्शवतो.
दीर्घायुष्यासाठी प्रार्थना: औक्षण करण्यामागे एक महत्त्वाचा उद्देश म्हणजे पत्नीने आपल्या पतीला उदंड आयुष्य लाभावे यासाठी देवाला प्रार्थना करणे.
नात्याचा सन्मान: हा दिवस पती-पत्नीमधील जिव्हाळ्याचे नाते दर्शवण्यासाठी साजरा केला जातो. या दिवशी पती पत्नीला भेटवस्तू देऊन तिचा सन्मान करतो, तर पत्नी त्याचे औक्षण करून त्याला आदराने वागवते.
पाडव्याचे महत्त्व: पाडव्याला 'बलिप्रतिपदा' असेही म्हणतात. हा दिवस व्यापाऱ्यांसाठी नवीन वर्षाची सुरुवात मानला जातो. या शुभ मुहूर्तावर येत्यावर्षी यश आणि प्रगती व्हावी म्हणून पत्नी पतीचे औक्षण करते.
‘गौरी-पार्वती’चा सन्मान
काही प्रांतांत या दिवसाला “गौरीपूजन” म्हणतात. पार्वतीने शंकराला दीर्घायुष्य मिळावे म्हणून केलेली पूजा ही परंपरा यामागे दडलेली आहे. म्हणून सौभाग्यवती स्त्रिया आपल्या पतीसाठी तीच भावना बाळगतात.
दिवाळी पाडवा हा पती-पत्नीच्या प्रेम, आदर आणि सौभाग्याचा दिवस आहे. पत्नी औक्षण करते कारण ती आपल्या पतीला देवतुल्य मानते आणि त्याच्या दीर्घ, सुखी आयुष्याची कामना करते हाच या परंपरेचा आत्मा आहे.
