Vijayadashami: अश्विन महिन्याच्या शुक्ल पक्षात, नवरात्र संपल्यानंतर दुसऱ्या दिवशी म्हणजे दशमी तिथी ही विजयादशमी किंवा दसरा म्हणून साजरी केली जाते. या दिवशी क्षत्रिय आणि खत्री समाजातील लोक शस्त्रांची पूजा करून आपल्या समाजाच्या शौर्याचे स्मरण करतात, तर ब्राह्मण समाजातील लोक माता सरस्वतीची पूजा करतात.
या सणाला विजयादशमी म्हणण्याबाबत दोन प्रचलित तथ्ये आहेत. प्रथमतः माता भगवतीच्या विजया नावामुळे याला विजयादशमी म्हणतात, म्हणून या दिवशी अयोध्येचा राजा भगवान श्रीराम यांचा चौदा वर्षांचा वनवास पूर्ण झाला आणि त्यांनी लंकापती रावणाचा वध करून लंका जिंकली होती. अश्विन शुक्ल दशमीला नक्षत्र उगवण्याच्या वेळी विजय नावाचा काळ असतो, असेही मानले जाते. हा काळ सर्व कामांसाठी शुभ आहे.
कथा
एकदा भगवान शिव माता पार्वतींसोबत सहलीला गेले होते, तेव्हा श्रीरामाच्या लंकेतील विजयाची घटना समोर आली, तेव्हा माता पार्वतीने विचारले की, रावण खूप शक्तिशाली आणि मायावी आहे, मग श्रीरामांनी त्याचा वध कसा केला? या प्रश्नावर भगवान शंकरांनी विजयादशमीचे महत्त्व स्पष्ट केले आणि सांगितले की हा दिवस विजयाचा काळ आहे, म्हणून राजांनी शत्रूवर विजय मिळवण्यासाठी या दिवशी निघावे. या दिवशी श्रवण नक्षत्राचा संयोग अधिक शुभ मानला जातो. याच विजयाच्या काळात श्रीरामांनी लंकेवर स्वारी केली होती. शत्रूशी लढण्याचा प्रसंग नसला तरी राजांना आपल्या राज्याची सीमा ओलांडून जावे लागले तर त्यांनी या काळात तसे करावे.
शमीचे झाड
विजयादशमीच्या दिवशी, लंकेवर आक्रमण करण्यापूर्वी, शमीच्या झाडाने प्रभू श्रीरामाच्या विजयाची घोषणा केली होती. त्यामुळे विजयाच्या काळात शमीच्या झाडाची पूजा केली जाते.