माननीय श्रोत्यांनो,
आज मी आपल्या सर्वांसमोर छत्रपती संभाजी महाराज यांच्या जीवनावरील आणि त्यांच्या कर्तृत्वावरील विचार मांडणार आहे. छत्रपती संभाजी महाराज, म्हणजेच स्वराज्याचे दुसरे छत्रपती, ज्यांनी आपल्या पराक्रमी आणि धैर्यपूर्ण नेतृत्वाने मराठ्यांच्या स्वातंत्र्याचा झेंडा उंच ठेवला. त्यांचे जीवन म्हणजे शौर्य, त्याग आणि स्वाभिमान यांचा एक प्रेरणादायी संगम आहे.
छत्रपती संभाजी महाराजांचा जन्म १४ मे १६५७ रोजी पुरंदर किल्ल्यावर झाला. ते स्वराज्याचे संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराज आणि त्यांच्या पत्नी सईबाई यांचे पुत्र. वडिलांकडून त्यांना धैर्य, रणनीती आणि स्वराज्याची प्रेरणा मिळाली, तर आई आणि आजींकडून त्यांना संस्कार आणि साहित्याची गोडी लाभली. संभाजी महाराज हे केवळ योद्धेच नव्हते, तर एक विद्वान, कवी आणि संस्कृत तसेच मराठी भाषेचे गाढे अभ्यासक होते. त्यांनी "बुधभूषणम" आणि "सातश्लोकी" यांसारखी संस्कृत ग्रंथे लिहिली, ज्यामुळे त्यांचे विद्वत्तापूर्ण व्यक्तिमत्त्व उजागर होते.
संभाजी महाराजांनी वयाच्या अवघ्या तेविसाव्या वर्षी स्वराज्याची धुरा सांभाळली. त्यांच्यासमोर अनेक आव्हाने होती - मुघलांचा सततचा हल्ला, अंतर्गत गटबाजी आणि विश्वासघात. तरीही त्यांनी स्वराज्याचा विस्तार केला आणि मराठ्यांचा आत्मसन्मान जपला. त्यांनी औरंगजेबाच्या विशाल सैन्याविरुद्ध लढताना आपल्या रणनीती आणि शौर्याने मराठ्यांचे मनोबल उंच ठेवले. गोवा येथील पोर्तुगीजांविरुद्ध आणि कर्नाटकातील लढायांमध्ये त्यांनी आपली युद्धकौशल्ये दाखवली.
संभाजी महाराजांचा सर्वात मोठा गुण म्हणजे त्यांचा स्वाभिमान आणि स्वराज्याप्रती असलेली निष्ठा. १६८९ मध्ये जेव्हा त्यांना मुघलांनी पकडले, तेव्हा औरंगजेबाने त्यांना इस्लाम स्वीकारण्याची आणि स्वराज्य सोडण्याचा प्रस्ताव मांडला. पण संभाजी महाराजांनी मृत्यूला कवटाळले, पण स्वाभिमान आणि धर्माला तिलांजली दिली नाही. त्यांचा बलिदानाचा प्रसंग आजही प्रत्येक मराठी माणसाच्या हृदयात स्वातंत्र्याची ज्योत प्रज्वलित करतो.
छत्रपती संभाजी महाराजांचे बलिदान हे केवळ मराठ्यांसाठीच नव्हे, तर संपूर्ण भारतासाठी प्रेरणादायी आहे. त्यांनी दाखवले की स्वातंत्र्य आणि स्वाभिमान यापेक्षा मोठे काहीही नाही. त्यांचे जीवन आपल्याला शिकवते की कितीही संकटे आली तरी धैर्याने आणि बुद्धिमत्तेने त्यांचा सामना करावा.
शेवटी, मी एवढेच सांगेन की छत्रपती संभाजी महाराज हे एक असे रत्न होते, ज्यांनी स्वराज्याच्या रक्षणासाठी आपले सर्वस्व अर्पण केले. त्यांचे स्मरण करणे म्हणजे स्वातंत्र्य, शौर्य आणि स्वाभिमान यांचा आदर करणे होय. आपण सर्वांनी त्यांच्या या त्यागातून प्रेरणा घेऊन आपल्या कर्तव्याप्रती निष्ठावान राहावे.
