भाद्रपद शुक्ल पक्षाच्या चतुर्दशी तिथीला अनंत चतुर्दशीचे व्रत आहे. यावेळी हे व्रत 19 सप्टेंबर रोजी आहे. अनंत म्हणजे ज्याला सुरुवात किंवा शेवट माहित नाही. म्हणजेच ते स्वतः श्री हरी आहेत. या व्रतामध्ये स्नान केल्यानंतर अक्षत, दुर्वा, शुद्ध रेशीम किंवा कापूस आणि हळदीने रंगवलेल्या चौदा गाठी अनंत ठेवून हवन केले जाते. मग अनंत देव यांचे चिंतन केल्यानंतर, हे शुद्ध अनंत, ज्याची पूजा केली जाते, ती पुरुषाने उजव्या हातावर आणि बाईने डाव्या हाताला बांधली पाहिजे. या उपवासादरम्यान, एक वेळ प्रामुख्याने मीठ नसलेले अन्न खाल्ले जाते. निराहर राहिल्यास अती उत्तम. या दिवशी परंपरेनुसार गणेशाच्या मूर्तींचे विसर्जन ही केले जाते.
पुराणांमध्ये अनंत चतुर्दशीची कथा युधिष्ठिराशी संबंधित असल्याचा उल्लेख आहे. जेव्हा पांडव राज्यविरहित झाले, तेव्हा श्रीकृष्णाने त्यांना अनंत चतुर्दशीचे व्रत करण्याचे सुचवले. तसेच पांडवांना कोणत्याही परिस्थितीत राज्य परत मिळेल याची खात्री दिली. जेव्हा युधिष्ठिराने विचारले - हे अनंत कोण आहे? तेव्हा श्रीकृष्ण म्हणाले की श्री हरीची रूपे आहेत. कायद्यानुसार हे व्रत केल्याने आयुष्यात येणारे सर्व त्रास संपतात.
चतुर्दशी तिथी आणि शुभ मुहूर्त-
अनंत चतुर्दशी तिथी आरंभ : 19 सप्टेंबर 2021, रविवार सकाळी 6:07 मिनिटापासून
चतुर्थी तिथी समापन : 20 सप्टेंबर 2021, सोमवार संध्याकाळी 5:30 मिनिटापर्यंत
व्रत कथा
कथा या प्रकारे आहे की सुमंत नावाचा एक वसिष्ठ गोत्री ब्राह्मण होता. त्यांचा विवाह महर्षि भृगुंची मुलगी दीक्षाशी झाला होता. त्यांच्या मुलीचे नाव सुशीला होते. दीक्षाच्या अकाली मृत्यूनंतर सुमंतने कर्कशाशी लग्न केले. मुलीचा विवाह कौंडिन्य मुनीशी झाला होता. पण कर्कशाच्या रागामुळे सुशीला पूर्णपणे हतबल झाली. जेव्हा ती तिच्या पतीसह एका नदीवर पोहोचली तेव्हा तिने काही स्त्रियांना उपवास करताना पाहिले. अनंत चतुर्दशी व्रताचा महिमा वर्णन करताना महिलांनी सांगितले की अनंत धागा बांधताना या मंत्राचे पठण करावे-
‘अनंत संसार महासमुद्रे मग्नं समभ्युद्धर वासुदेव।
अनंतरूपे विनियोजयस्व ह्यनंतसूत्राय नमो नमस्ते॥’
अर्थात- ‘हे वासुदेव! अनंत संसाररूपी महासमुद्रात मी बुडत आहे, आपण माझा उद्धार करावा, सोबतच आपल्या अनंतस्वरूपात आपण मला देखील विनियुक्त करावे. हे अनंतस्वरूप! आपल्या वारंवार नमस्कार’
सुशीलाने असेच केले परंतु कौण्डिन्य मुनीने रागात एकेदिवशी अनंत दोरा तोडला आणि पुन्हा कष्ट सहन करावे लागले परंतु क्षमा प्रार्थना केल्यानंतर अनंत देवाची त्यांच्यावर कृपा होऊ लागली.
