'अंगारक चतुर्थी' या महान कथेचे वर्णन गणेश पुराणातील उपासना विभागाच्या 60 व्या अध्यायात केले आहे. ती कथा थोडक्यात पुढीलप्रमाणे-
महामुनी भारद्वाजांच्या जपपुष्पाप्रमाणे असलेल्या अरुणाच्या पुत्राचे पालन केले. 7 वर्षांनी त्याला महर्षीकडे घेऊन गेले. महर्षींनी अतिशय प्रसन्न होऊन आपल्या मुलाला मिठी मारली आणि त्याला पद्धतशीर उपनयन करून वेद आणि शास्त्रांचा अभ्यास करायला लावला. मग त्यांनी आपल्या लाडक्या मुलाला गणपतीचा मंत्र दिला आणि गणेशाला प्रसन्न करण्यासाठी पूजा करण्याची आज्ञा केली.
ऋषीपुत्राने आपल्या वडिलांच्या चरणी नतमस्तक होऊन पवित्र गंगाजीच्या तीरावर जाऊन परात्पर भगवान श्री गणेशजींचे ध्यान करून भक्तीभावाने त्यांचा मंत्र जपण्यास सुरुवात केली. बालक एक हजार वर्षे निराहार राहून गणेशजींच्या ध्यानाने मंत्र जपत राहिला.
माघ कृष्ण चतुर्थीला चंद्रोदय झाल्यावर देवीय वस्त्र परिधान केलेले अष्टभुज चंद्राभाल प्रसन्न झाले. त्यांनी अनेक शस्त्रे परिधान केली होती. विविध अलंकारांनी सजलेल्या अनेक सूर्यांपेक्षा तेजस्वी होते. श्रीगणेशाचे अद्भूत रूप पाहून तपस्वी ऋषीपुत्राने त्यांचा प्रेमळ कंठाने स्तवन केला.
वरद प्रभू म्हणाले - 'मुनिकुमार ! मी तुमच्या धीर, कठोर तपश्चर्या आणि स्तवन यावर पूर्ण प्रसन्न झालो आहे. तुम्हाला हवे असलेले वर मागा. मी नक्की पूर्ण करेन.'
प्रसन्न झालेल्या पृथ्वीपुत्राने अत्यंत नम्रपणे विनंती केली - 'प्रभो ! आज तुमचे दुर्मिळ दर्शन पाहून मी कृतज्ञ आहे. माझी आई म्हणजे पर्वतमालिनी पृथ्वी, माझे वडील, माझे धैर्य, माझे नेत्र, माझी वाणी, माझे जीवन आणि सर्व जन्म यशस्वी झाले. दयाळू! मला स्वर्गात राहून देवतांसह अमृत प्यायचे आहे. तिन्ही लोकांचे कल्याण करणारा 'मंगळ' असे माझे नाव जावो.'
पृथ्वीनंदन पुढे म्हणाले- 'दयाळू प्रभु! आज माघ कृष्ण चतुर्थीला मला आपल्या भुवनपावनाचे दर्शन झाले आहे, म्हणून ही चतुर्थी शाश्वत पुण्य देणारी आणि संकट निवारण करणारी आहे. सुरेश्वर ! या दिवशी जो कोणी व्रत करावे त्याच्या सर्व मनोकामना तुझ्या कृपेने पूर्ण होवोत.'
सद्या: सिद्धी देणाऱ्या गजमुख देवाने वरदान दिले- 'मेदिनीनंदन! तुम्ही देवांबरोबर सुधापान कराल. तुमचे 'मंगळ' नाव सर्वत्र प्रसिद्ध होईल. तूम्ही धरणीचे पुत्र आहात आणि तुझा रंग लाल आहे.
त्यामुळे तुमचे एक नाव 'अंगारक' देखील प्रसिद्ध होईल आणि ही तिथी 'अंगारक चतुर्थी' म्हणून ओळखली जाईल. पृथ्वीवरील जे लोक या दिवशी माझे व्रत करेल त्यांना वर्षभर चतुर्थीच्या उपवासाचे फळ प्राप्त होईल. त्यांच्या कामात कधीच अडथळा येणार नाही हे नक्की.'
मंगळला वरदान देत गणेश पुढे म्हणाले- 'तू उत्तम व्रत पाळला आहेस, त्यामुळे अवंती नगरीत परंतप नावाचा नरपाल होऊन तुला सुख मिळेल. या व्रताचा अद्भूत महिमा आहे. याचे मात्र नामस्मरणाने मनुष्याच्या सर्व इच्छा पूर्ण होतील.' असे म्हणत गजमुखाला अंतर्ध्यान झाले.
मंगळने भव्य मंदिर बांधून त्यांची दशभुज गणेशाची मूर्ती बसवली. त्याला 'मंगळमूर्ती' असे नाव देण्यात आले. ती श्री गणेश देवता सर्व मनोकामना, विधी, उपासना आणि पूर्ण करणारी आहे. याचे दर्शन घेतल्याने मोक्ष प्राप्ती होते.
पृथ्वीपुत्राने मंगळवारी चतुर्थीच्या दिवशी उपवास करून श्री गणेशाची पूजा केली. त्यामुळे सर्वात आश्चर्यकारक परिणामांपैकी एक म्हणजे ते शारीरिकरित्या स्वर्गात गेले. त्यांनी सूर समाजासोबत अमृतपान केले.
आणि ती परम पावन तिथी 'अंगारक चतुर्थी' म्हणून ओळखली जाऊ लागली. हे पुत्र-पौत्रादी आणि समृद्धी प्रदान करून सर्व इच्छा पूर्ण करते.
परम दयाळू गणेशाला अंतःकरणाचे शुद्ध प्रेम हवे आहे. श्रद्धेने आणि भक्तीने त्रयतापनिवारक दयानिधान मोदकप्रिय सर्वेश्वर गजमुख कपित्थ, जम्बू आणि वन्य फळांनी तसेच दुर्वांनी देव प्रसन्न होतात. आणि भक्तांच्या सर्व इच्छा पूर्ण करतात.