गोकुळ नावाच्या नगरात वैखानस नावाचा राजा राज्य करत होता. चारही वेद जाणणारे ब्राह्मण त्याच्या राज्यात राहत होते. तो राजा पुत्राप्रमाणे प्रजेचे पालन करीत असे. एकदा रात्री राजाला त्यांचे वडील नरकात असल्याचे स्वप्न पडले. त्याला आश्चर्य वाटले. सकाळी तो विद्वान ब्राह्मणांकडे गेला आणि त्याने आपले स्वप्न सांगितले. म्हणाला- मी माझ्या वडिलांना नरकयातना भोगताना पाहिले आहे. ते मला म्हणाले - हे पुत्रा, मी नरकात पडून आहे. तू मला येथून मुक्त कर. हे शब्द ऐकल्यापासून मी खूप अस्वस्थ आहे. मनात प्रचंड अस्वस्थता आहे.
मला या राज्यामध्ये सुख, संपत्ती, पुत्र, स्त्री, हत्ती, घोडा वगैरे कशातही सुख दिसत नाही. काय करायचं? राजा म्हणाला - हे ब्राह्मण देवता ! या दु:खाने माझे संपूर्ण शरीर जळत आहे. आता तुम्ही कृपया असा काही तप, दान, व्रत वगैरे उपाय सांगा, म्हणजे माझ्या पित्याला मोक्ष मिळेल. जो आपल्या आईवडिलांना वाचवू शकत नाही अशा मुलाचे जीवन निरर्थक आहे. एक चांगला मुलगा जो त्याच्या पालकांचा मुलगा आहे आणि तो पितरांना वाचवतो, तो हजार मूर्ख पुत्रांपेक्षा श्रेष्ठ आहे. जसे एक चंद्र संपूर्ण जगाला प्रकाश देतो, परंतु हजारो तारे करू शकत नाहीत.
ब्राह्मण म्हणाले - हे राजा ! जवळच भूत, भविष्य आणि वर्तमान जाणून घेणार्‍या पर्वत ऋषींचा आश्रम आहे. ते तुमची समस्या नक्कीच सोडवतील. हे ऐकून राजा ऋषींच्या आश्रमात गेला. त्या आश्रमात अनेक शांत मनाचे योगी आणि ऋषी तपश्चर्या करत होते. पर्वत ऋषी त्याच ठिकाणी बसले होते. राजाने ऋषींना साष्टांग नमस्कार केला. ऋषींनी राजाकडून कार्यक्षमतेचा समाचार घेतला.
राजा म्हणाला महाराज, तुमच्या कृपेने माझ्या राज्यात सर्व ठीक आहे, पण अचानक माझ्या मनात खूप अस्वस्थता निर्माण झाली. हे ऐकून पर्वती ऋषी डोळे मिटून भूतांचा विचार करू लागले. मग ऋषी म्हणाले, हे राजन! योगसामर्थ्याने मला तुझ्या वडिलांचे दुष्कृत्य कळले आहे. मागच्या जन्मी कामुक होऊन एका बायकोला त्याने रती दिली, पण सौताच्या सांगण्यावरून दुसऱ्या बायकोकडे ऋतूदान मागितल्यावर ही दिले नाही. त्या पापी कृत्यामुळे तुझ्या वडिलांना नरकात जावे लागले. तेव्हा राजा म्हणाला, यावर काही उपाय सांगा.
ऋषी म्हणाले - हे राजा ! मार्गशीर्ष एकादशीचे व्रत करून त्या व्रताचे पुण्य आपल्या वडिलांकडे सोडवावे. त्याच्या प्रभावाने, तुझे वडील नक्कीच नरकापासून मुक्त होतील. मुनिचे हे वचन ऐकून राजा राजवाड्यात आला आणि ऋषींच्या सांगण्यानुसार कुटुंबासह मोक्षदा एकादशीचे व्रत पाळले. आपल्या व्रताचे पुण्य त्यांनी वडिलांना अर्पण केले.
या प्रभावामुळे वडिलांना मोक्ष मिळाला आणि स्वर्गात जाताना ते पुत्राला म्हणू लागले - हे पुत्रा, तुझे कल्याण होवो. असे म्हणत तो स्वर्गात गेला. मार्गशीर्ष महिन्यातील शुक्ल पक्षातील मोक्षदा एकादशीचे व्रत करतात त्यांची सर्व पापे नष्ट होतात. ही कथा वाचल्याने किंवा श्रवण केल्याने वायपेय यज्ञाचे फळ मिळते. चिंतामणी प्रमाणेच हे व्रत सर्व इच्छा पूर्ण करून मोक्ष प्रदान करते.
