पौराणिक कथांमध्ये देवर्षी नारद हे वैश्विक दैवी दूत म्हणून ओळखले जातात कारण त्यांचे मुख्य कार्य देवतांमध्ये माहिती पोहोचवणे होते. हातात वीणा घेऊन पृथ्वीपासून आकाश, स्वर्ग, पृथ्वी ते पाताळ अशा सर्व प्रकारच्या माहितीची देवाणघेवाण केल्यामुळे देवर्षी नारद मुनींना विश्वाचे पहिले पत्रकार म्हणून ओळखले जाते, ते जेव्हा कधी एखाद्या जगात पोहोचतात तेव्हा प्रत्येकजण त्यांची वाट पाहत असतो की त्या लोकातून आहे आहे त्या जगाबद्दल त्यांच्याकडे काही माहिती असावी. विश्वाच्या उन्नतीसाठी ते जगभर फिरत आहेत.
धर्मग्रंथानुसार, ब्रह्मदेवाच्या सात मानसिक पुत्रांपैकी देवर्षी नारद हे भगवान विष्णूचे एक रूप आहे, ज्यांनी कठोर तपश्चर्या करून 'ब्रह्म-ऋषी' पद प्राप्त केले आणि त्यांना भगवान नारायणाचा भक्त म्हटले जाते. प्रत्येक भक्ताची हाक देवापर्यंत पोहोचवणे हा त्यांचा मुख्य उद्देश आहे.
भगवान विष्णूचे महान भक्त देवर्षी नारद यांना अमरत्व लाभले आहे. ते तिन्ही जगांत केव्हाही कुठेही दिसू शकतो.
शास्त्रानुसार नारद मुनींच्या नावाचा शाब्दिक अर्थ जाणून घेतला तर 'नर' शब्दाचा अर्थ पाणी असा होतो. जलदान, ज्ञानदान आणि सर्वांना तर्पण अर्पण करण्यात पारंगत असल्यामुळे त्यांना नारद म्हटले गेले. शास्त्रात अथर्ववेदातही नारद नावाच्या ऋषीचा उल्लेख आहे. नारदांना प्रसिद्ध मैत्रायणाई संहितेतही आचार्य म्हणून गौरवण्यात आले आहे. अनेक पुराणांमध्ये नारदजींचे वर्णन बृहस्पतीजींचे शिष्य म्हणूनही केले आहे.
महाभारताच्या सभापर्वाच्या पाचव्या अध्यायात श्री नारदजींच्या व्यक्तिमत्त्वाचा परिचय करून देताना त्यांचे वर्णन वेद, उपनिषदांचे पारखी, देवांचे उपासक, पुराणांचे पारखी, आयुर्वेद आणि ज्योतिषशास्त्राचे महान अभ्यासक, संगीत तज्ञ, प्रभावी वक्ता, असे केले आहे.
नैतिकतावादी, कवी, महान विद्वान, योगाच्या सामर्थ्याने सर्व जगाच्या बातम्या जाणून घेण्याची क्षमता असलेले, सद्गुणांचा कोठार, आनंदाचा सागर, सर्व शास्त्रांमध्ये तज्ञ, हितकर असे त्यांना मानले जाते. सर्वांसाठी फिरणारे आणि सर्वत्र गती देणारे देवता.
जेव्हा जेव्हा नारदजी कोणत्याही मेळाव्यात पोहोचायचे, एका हाताने 'वीणा' वाजवत आणि तोंडाने 'नारायण-नारायण' असा जप करत, तेव्हा एकच गोष्ट ऐकायला मिळते की 'नारदजी काही संदेश घेऊन आले आहेत.
नारद जयंती दान- शास्त्रानुसार 'वीणा' वाजवणे हे शुभाचे प्रतीक आहे, त्यामुळे नारद जयंतीला 'वीणा' दान करणे हे विविध प्रकारच्या दानांपेक्षा श्रेष्ठ मानले जाते. या दिवशी कोणत्याही इच्छेसाठी 'वीणा' दान करावी.
