Mahatma Basaveshwara Jayanti : लिंगायत समुदायाचे तत्वज्ञानी आणि समाजसुधारक भगवान बसवेश्वर यांची आज जयंती आहे. महात्मा बसवेश्वरांचा जन्म कर्नाटकातील विजापूर जिल्ह्यातील बागेवाडी येथील एका ब्राह्मण कुटुंबात ११३१ मध्ये वैशाख शुद्ध तृतीया, अक्षय्य तृतीया या दिवशी झाला.
तसेच त्यांनी उपनयन समारंभानंतर आपला पवित्र धागा सोडला आणि जातीवर आधारित समाजाऐवजी कर्मावर आधारित समाजव्यवस्थेवर भर दिला. त्यांनी मठ आणि मंदिरांमध्ये प्रचलित असलेल्या वाईट प्रथा, अंधश्रद्धा आणि श्रीमंतांच्या सत्तेला आव्हान दिले. त्यांना विश्व गुरू, भक्ती भंडारी आणि बसवा म्हणूनही ओळखले जाते. त्यांनी लिंग, जात, सामाजिक स्थिती काहीही असो, सर्वांना समान संधी देण्याबद्दल बोलले. तसेच त्या काळात खूप असमानता आणि भेदभाव होता. या सामाजिक विभाजनाचे उच्चाटन करण्यासाठी संतांनी जातिवादाविरुद्ध लढा दिला, तसेच महिलांवरील अत्याचार संपवण्यासाठीही त्यांनी लढा दिला. वाईट प्रथा दूर करण्यासाठी त्यांनी एक नवीन पंथ स्थापन केला आणि त्याचे नाव लिंगायत ठेवले.
साधारणतः ९व्या शतकाच्या उत्तरार्धात जेव्हा वासुगुप्ताने काश्मिरी शैव धर्माचा पाया घातला. जरी याआधी येथे बौद्ध आणि नाथ पंथाचे अनेक मठ होते. वासुगुप्ताचे दोन शिष्य होते, कल्लाट आणि सोमानंद. दोघांनीही शैव तत्वज्ञानाचा एक नवीन पाया घातला ज्याचे अनुयायी आता फार कमी शिल्लक आहे. वामन पुराणात शैव पंथांची संख्या चार सांगितली आहे जे पशुपत, कल्पलिक, कलामुख आणि लिंगायत या नावांनी ओळखले जातात. सध्या प्रचलित असलेला लिंगायत पंथ हा प्राचीन लिंगायत पंथाचा एक नवीन प्रकार आहे. दक्षिणेत लिंगायत समुदाय बराच प्रचलित होता. या पंथाचे लोक शिवलिंगाची पूजा करतात. ते वैदिक कर्मकांडांवर विश्वास ठेवत नाहीत. बसव पुराणात उल्लभ प्रभू आणि त्यांचे शिष्य बसव यांचा लिंगायत समुदायाचे संस्थापक म्हणून उल्लेख आहे, या पंथाला वीरशैव पंथ असेही म्हणतात.
बसवांना कर्नाटकात बसवेश्वरा असेही म्हणतात. बसव जन्माने ब्राह्मण होते पण त्यांनी हिंदू धर्मात प्रचलित असलेल्या जातीयवाद आणि कर्मकांडाविरुद्ध लढा दिला. महाराष्ट्र, तेलंगणा आणि आंध्र प्रदेश यासारख्या शेजारील राज्यांमध्येही लिंगायत लोकसंख्या लक्षणीय आहे. १२ शतकात, समाजसुधारक बसवण्णा यांनी हिंदू जातिव्यवस्थेतील दडपशाहीविरुद्ध चळवळीचे नेतृत्व केले. लिंगायत आपल्या अंगावर इष्टलिंग किंवा शिवलिंग धारण करतात. पूर्वी लिंगायत लोक ते निराकार शिवाचे लिंग मानत असत परंतु काळानुसार त्याची व्याख्या बदलत गेली. आता ते त्याला इष्टलिंग म्हणतात आणि ते आंतरिक चेतनेचे प्रतीक मानतात. तसेच असा विश्वास आहे की वीरशैव आणि लिंगायत हे एकच लोक आहे. पण लिंगायत लोक यावर विश्वास ठेवत नाहीत. त्यांचा असा विश्वास आहे की समाजसुधारक बसवण्णा यांच्या उदयापूर्वीही वीरशैववादी अस्तित्वात होते. वीरशैव भगवान शिवाची पूजा करतात.
Edited By- Dhanashri Naik
