Shaligram Tulsi Vivah 2024: श्री हरी विष्णूचे सर्व अवतार आणि देवी लक्ष्मीच्या विशेष दिवशी भगवान विष्णू आणि तुळशीची पूजा करण्याची प्रथा आहे. गुरुवार, रविवार आणि एकादशीला भगवान विष्णूसह तुळशीजींची विशेष पूजा केली जाते. तुळशीची पूजा करताना विष्णूच्या मूर्तीने नव्हे तर शालिग्रामच्या मूर्तीची पूजा केली जाते. शालिग्राम हे श्री हरी विष्णूचे प्रत्यक्ष रूप मानले जाते. भगवान विष्णूच्या चक्राचा आकार संपूर्ण शालिग्राममध्ये दर्शविला आहे. भगवान श्रीकृष्णाने युधिष्ठिरांना शालिग्रामचे गुणधर्म सांगितले होते. तुळशीजींचा विवाह शालिग्रामशीच होतो. पण फक्त शाळीग्रामलाच का?
तुळशीशी संबंधित एक कथा खूप प्रसिद्ध आहे. श्रीमद देवी भागवत पुराणातही तिच्या अवताराची दिव्य कथा निर्माण झाली आहे. एकदा शिवाने आपले तेज समुद्रात फेकले होते. त्याच्यापासून एक अतिशय हुशार मुलगा जन्माला आला. हा बालक पुढे जालंधर नावाचा पराक्रमी राक्षसी राजा झाला. त्याच्या राजधानीचे नाव जालंधर शहर होते.
दैत्यराज कलानेमी यांची मुलगी वृंदा हिचा विवाह जालंधर येथे झाला होता. जालंधर हा मोठा राक्षस होता. आपल्या शक्तीच्या नशेत तो देवी लक्ष्मीकडे प्रवेश मिळवण्याच्या इच्छेने लढला, परंतु त्याचा जन्म समुद्रातून झाला असल्याने देवी लक्ष्मीने त्याला आपला भाऊ म्हणून स्वीकारले. तेथून पराभूत होऊन देवी पार्वतीला शोधण्याच्या इच्छेने तो कैलास पर्वतावर गेला. भगवान देवाधिदेव शिवाचे रूप धारण करून माता पार्वतीच्या जवळ गेले, परंतु मातेने आपल्या योगसामर्थ्याने त्याला लगेच ओळखले आणि तेथून अंतर्ध्यान पावल्या.
देवी क्रोधित झाली आणि त्यांनी भगवान विष्णूंना संपूर्ण कथा सांगितली. जालंधरची पत्नी वृंदा ही अत्यंत श्रद्धाळू स्त्री होती. तिच्या पतिव्रता धर्माच्या सामर्थ्यामुळे जालंधर मारला गेला नाही किंवा पराभूत झाला नाही. म्हणूनच जालंधरचा नाश करण्यासाठी वृंदाने विवाहित राहण्याचे व्रत मोडणे अत्यंत आवश्यक होते.
या कारणास्तव भगवान विष्णू ऋषींचा वेश धारण करून वनात गेले, जिथे वृंदा एकटीच फिरत होती. परमेश्वरासोबत दोन मायावी राक्षस होते, ज्यांना पाहून वृंदा घाबरली. ऋषींनी वृंदासमोर क्षणार्धात दोघांनाही जाळून टाकले. त्याची शक्ती पाहून वृंदाने कैलास पर्वतावर महादेवाशी युद्ध करणाऱ्या आपल्या पती जालंधरबद्दल विचारले.
ऋषींनी आपल्या भ्रमाच्या जाळ्यातून दोन वानर प्रकट केले. एका माकडाच्या हातात जालंधरचे डोके होते आणि दुसऱ्याच्या हातात धड होते. पतीची ही अवस्था पाहून वृंदा बेशुद्ध होऊन खाली पडली. शुद्धीवर आल्यानंतर तिने ऋषींच्या रूपात देवाकडे पतीला पुन्हा जिवंत करण्याची विनंती केली.
भगवंतांनी पुन्हा जालंधरचे मस्तक आपल्या भ्रांतीने आपल्या शरीराला जोडले, पण त्यांनी स्वतःही त्याच शरीरात प्रवेश केला. ही फसवणूक वृंदाच्या अजिबात लक्षात आली नाही. वृंदा भगवान जालंधर सोबत पवित्रपणे वागू लागली, त्यामुळे तिचे पावित्र्य भंग झाले. हे घडताच वृंदाच्या पतीचा जालंधर युद्धात पराभव झाला.
जेव्हा वृंदाला ही सर्व लीला कळली तेव्हा तिला राग आला आणि तिने भगवान विष्णूला दगड बनण्याचा शाप दिला आणि स्वतः सती झाली. जिथे वृंदा जळून राख झाली, तिथे तुळशीचं रोप उगवलं. भगवान विष्णू वृंदाला म्हणाले, हे वृंदा. तुझ्या पवित्रतेमुळे तू मला लक्ष्मीपेक्षाही प्रिय झाली आहेस. आता तुळशीच्या रूपाने तू सदैव माझ्यासोबत असशील. जो तुळशीचा विवाह माझ्या शालिग्राम रुपाशी करेल त्याला या लोकात आणि परलोकात अपार कीर्ती प्राप्त होईल.
तेव्हापासून तुळजीचा विवाह शाळीग्रामशी होऊ लागला.
