आपल्या सनातन धर्मात उपवास आणि सणांना महत्त्वाचे स्थान आहे. धर्मग्रंथानुसार उपवास आणि सण त्यांच्या योग्य तिथींवर ठेवायला हवेत आणि साजरे केले पाहिजेत, पण तिथी ठरवणे हे फार विद्वत्तापूर्ण काम आहे, त्यामुळेच बहुतेक भक्त तिथी ठरवण्यासाठी पंचांगाची मदत घेतात.
पंचांगात सर्व व्रत आणि सणांच्या तारखा अस्सलपणे ठरवल्या जातात आणि योग्य तिथी व तारखा नमूद केल्या जातात, परंतु सध्याच्या काळात वेगवेगळ्या पंचांगांमध्ये तारखा ठरवताना अनेकदा मतभेद होतात, या मतभेदामुळे, सर्वसामान्यांमध्ये संभ्रम निर्माण झाला असून भाविक संभ्रमात पडले आहेत.
तिथी निश्चितीच्या सामान्य नियमांची माहिती नसल्यामुळे, बहुतेक भक्तांना पंचांगात दिलेली अचूक आणि अस्सल तारीख ठरवता येत नाही आणि त्यांच्या मनात शंकाच राहतात. यंदा ‘हरितालिका तृतीया’ याबाबत लोकांमध्ये संभ्रमाचे व संशयाचे वातावरण आहे.
यंदा 'हरितालिका तृतीया' व्रत काही पंचांगांमध्ये 5 सप्टेंबरला आहे, तर काही पंचांगांमध्ये 6 सप्टेंबरला. आता त्याच्या नेमक्या तारखेबद्दल भक्तांना साशंकता आहे.
येथे आम्ही 'वेबदुनिया'च्या वाचकांना शास्त्राच्या प्रकाशात त्यांच्या शंकांचे निरसन करून मार्गदर्शन करण्याचा प्रयत्न करू.
हरतालिका तृतीया 2024 तारीख
भविष्योत्तर पुराणानुसार भाद्रपद शुक्ल तृतीयेला हरितालिका तृतीया व्रत पाळले जाते. शास्त्रानुसार 'परातिथि'च स्वीकारण्याची स्पष्ट सूचना आहे. येथे द्वितीया आणि तृतीया यांचा संयोग निषिद्ध आहे, याउलट तृतीया आणि चतुर्थी यांचा संयोग श्रेष्ठ आहे असे म्हटले आहे.
5 सप्टेंबर 2024 रोजी दुपारी 12:21 वाजेपर्यंत द्वितीया तिथी आहे, त्यानंतर तृतीया सुरू झाल्यामुळे या दिवशी निषिद्ध द्वितीया आणि तृतीया यांचा संयोग होत आहे, जो निषिद्ध आहे.
6 सप्टेंबर 2024 रोजी दुपारी 3:01 वाजेपर्यंत तृतीया तिथी आहे, त्यानंतर चतुर्थीच्या प्रारंभासह, या दिवशी तृतीया आणि चतुर्थीचा संयोग तयार होत आहे, जो शास्त्रानुसार सर्वोत्तम आहे. 6 सप्टेंबर रोजी शास्त्राज्ञाचे दोन महत्त्वाचे नियम पूर्ण होत आहेत - पहिला परातिथीचा स्वीकार आणि दुसरा म्हणजे तृतीया आणि चतुर्थीचा संयोग.
काही विद्वान चंद्रोदयव्यपिनी तिथीच्या नियमानुसार 5 सप्टेंबर हे व्रत निश्चित करत आहेत, परंतु शास्त्रानुसार परातिथी मान्य केल्यामुळे आणि तृतीया आणि चतुर्थी यांचा संयोग श्रेष्ठ मानला जात असल्याने, 'हरितालिका तृतीया' 6 सप्टेंबर रोजी पाळणे शास्त्रसम्मत आणि श्रेयस्कर ठरेल.