जेव्हा आपण एखाद्या ब्रोकन हार्ट संबंधी विचार करतो तेव्हा आपण कदाचित त्याबद्दल वास्तविक आरोग्याच्या समस्या उद्भवण्याचा विचार करीत नाही, परंतु त्यास आपण मानसिक समस्यांशी संबंधित करतो. परंतु हृदयाची वेदना भावनिक वेदना एक गंभीर आजार असू शकते ज्याला ब्रोकन हार्ट सिंड्रोम म्हणून ओळखले जाते.
ब्रोकन हार्ट सिंड्रोम ही एक गंभीर वैद्यकीय स्थिती आहे जी रुग्णाच्या शारीरिक आरोग्यावर सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे रुग्णाच्या हृदयावर परिणाम करते. या आजाराने ग्रस्त असलेल्या रूग्णांना सहसा छातीत दुखणे, धक्क्यांमुळे आणि तणावामुळे श्वासोच्छवासाचा त्रास होतो. हे हार्ट अटॅकसारखेच आहे! यात वेगवेगळ्या प्रकारचे फरक आढळून येतात. सिंड्रोम च्या तुलनेत हृदयविकाराच्या झटक्यात व्यक्तीच्या हृदयातील धमनी मध्ये ब्लॉक नसते. परंतु सामान्य माणसासाठी, ब्रोकन हार्ट सिंड्रोमला सर्व प्रकारे हृदयविकाराचा झटका आल्यासारखे वाटते.
मग या सिंड्रोमची कारणे काय आहेत? हे भावनिक तनावाव्यतिरिक्त दुसरे काही नाही. संशोधकांच्या मते ब्रोकन हार्ट सिंड्रोम एखाद्या ब्रेकअप, आपत्तीजन्य वैद्यकीय निदान, तीव्र वैद्यकीय आजार, एखाद्या नातेवाईकाचा किंवा प्रिय व्यक्तीचा मृत्यू, एखादा गंभीर कार अपघात किंवा विनाशकारी आर्थिक नुकसान यासारख्या तणावाच्या प्रकारांमुळे हे होऊ शकते.
सिंड्रोम व्यवस्थित समजत नाही, संशोधकांना वाटते की डाव्या वेंट्रिकल स्तब्ध होऊ शकतात आणि रुग्णाच्या अनुभवाच्या आघातानंतर ताणतणावाच्या संप्रेरकांच्या वाढीमुळे कार्य करण्यास अक्षम ठरतात. भावनिक तणावग्रस्त घटनेमुळे अचानक उद्भवू शकणार्‍या तीव्र छातीत वेदना पुरुषांपेक्षा स्त्रिया अधिक अनुभवतात. इतर कारणे, जसे कि घटस्फोट, ब्रेकअप किंवा जोडप्यांचे शारीरिकरित्या वेगळे राहणे, विश्वासघात किंवा रोमँटिक नकार अशी करणे असू शकतात.
हे अगदी उच्च आनंदाच्या धक्क्यामुळे ही होऊ शकते. हृदयविकाराचा झटका समजून चुकीचे निदान केले जाऊ शकते कारण लक्षणे आणि चाचणी परिणाम समान आहेत. चाचण्यांमध्ये तालबद्धता आणि रक्त पदार्थांमध्ये नाटकीय बदल दिसून येतात जे हृदयविकाराच्या झटक्याने घडतात. परंतु हार्ट अटॅकच्या विपरीत, ब्रोकन हार्ट सिंड्रोममध्ये हृदय रोखलेल्या रक्तवाहिन्यांचा पुरावा दिसत नाही.
या आजाराची लक्षणे हृदयविकाराचा झटक्या प्रमाणेच आहेतः
धाप लागणे
घाम येणे
श्वासोच्छवास घेण्यास अडथळा
चक्कर येणे
मळमळ आणि उलटी
धडधडणे (हृदयविकाराची संवेदना)
अशक्तपणा
मग आपण हे कसे रोखू शकतो? ब्रोकन हार्ट सिंड्रोमपासून बचाव करण्यासाठी असे कोणतेही उपचार नाहीत. परंतु ताणतणाव व्यवस्थापन शिकणे, समस्या सोडवणे आणि मानसिक विश्रांतीची तंत्रे आणि शारीरिक आरोग्य सुधारणे खूप मदत करू शकतात. मद्यपान, अवैध वापर किंवा धूम्रपान करणे, अतिसेवन करणे यासारख्या तणाव वाढवणाऱ्या गोष्टींपासून दूर राहणे गरजेचे आहे. हे कायमस्वरुपी निराकरणे नाहीत आणि अतिरिक्त आरोग्याच्या समस्या उद्भवू शकतात. तसेच, हृदयावरील काही ताण कमी करण्यासाठी रुग्ण रक्तदाब व्यवस्थापित करण्यासाठी औषधांची मदत घेऊ शकतात.
भारतात बरीच प्रकरणे नोंदवली गेली आहेत. धक्कादायक म्हणजे, ब्रोकन हार्ट सिंड्रोममुळे पीडित तरुणांची संख्या दर जास्त आहे. म्हणूनच, आम्ही डॉक्टर म्हणून सतत पालकांना आपल्या मुलांना तणाव व्यवस्थापन तंत्रात गुंतविण्याचा सल्ला देतो.
डॉ. निकेश डी. जैन, जसलोक हॉस्पिटल आणि रिसर्च सेंटरचे कन्सल्टंट कार्डिओलॉजिस्ट