ISRO चे नवीन XPoSat mission : चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर यशस्वीरित्या चांद्रयान-3 चे सॉफ्ट लँडिंग केल्यानंतर आणि सूर्याचे रहस्य उलगडण्यासाठी आदित्य-एल1 लाँच केल्यानंतर, अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) आता पुढील मोहिमेसाठी सज्ज झाली आहे. आता इस्रोअवकाशातील गूढ उकलण्याचा प्रयत्न करत आहे.
यासाठी इस्रो लवकरच XPoSat म्हणजेच X-ray Polarimeter Satellite लाँच करणार आहे. हा देशातील पहिला पोलरीमीटर उपग्रह असेल. हे अंतराळातील क्ष-किरण स्त्रोतांचा अभ्यास करेल.
एक्सपोसॅट उपग्रह मोहिमे अंतर्गत, इस्रो प्रतिकूल परिस्थितीत खगोलीय क्ष-किरण स्त्रोतांच्या गतिशीलतेचा अभ्यास करेल. दोन पेलोडसह अंतराळयान पृथ्वीच्या कमी कमी कक्षेत ठेवले जाईल. यापैकी एक पेलोड POLIX (क्ष-किरणांमधील पोलारिमीटर इन्स्ट्रुमेंट) असेल, जो खगोलशास्त्रीय स्त्रोतांपासून उद्भवलेल्या 8-30 keV फोटॉनद्वारे क्ष-किरण ऊर्जा श्रेणी मोजेल. दुसरा पेलोड, XSPECT, 0.8-15 keV माध्यमातील क्ष-किरण फोटॉनच्या क्ष-किरण उर्जेबद्दल स्पेक्ट्रोस्कोपिक माहिती प्रदान करेल.
इस्रोने शनिवारी सांगितले की एक्सपोसॅट प्रक्षेपणासाठी सज्ज आहे. इस्रोने म्हटले आहे की कृष्णविवर, न्यूट्रॉन तारे, गॅलेक्टिक न्यूक्ली इत्यादी विविध खगोलीय स्त्रोतांची उत्सर्जन यंत्रणा समजून घेणे खूप कठीण आहे. स्पेक्ट्रोस्कोपिक आणि वेळेची माहिती अनेक स्त्रोतांकडून मिळविली जाऊ शकते,परंतु या उत्सर्जनाचे स्वरूप समजून घेणे एक आव्हान आहे.
एक्स्पोसेट एक्स-रे पल्सर, ब्लॅक होल बायनरी, कमी चुंबकीय क्षेत्र न्यूट्रॉन तारे इत्यादी समजून घेण्यात एक्सपोसॅट मदत करू शकते. म्हणजेच अवकाशाविषयी अधिक माहिती मिळवणे हा या मोहिमेचा मुख्य उद्देश आहे. इस्रोच्या मते, अंदाजे पाच वर्षांच्या ExoSat मोहिमेमध्ये POLYX च्या माध्यमातून विविध श्रेणीतील सुमारे 40 तेजस्वी खगोलीय स्त्रोतांचे निरीक्षण करणे अपेक्षित आहे.
इस्रोने ऑगस्ट आणि सप्टेंबरमध्ये या मोहिमा सुरू केल्या आहेत
आदित्य-एल1: चंद्रानंतर, भारताने सूर्याकडे वळले आणि आदित्य एल-1 लाँच केले. हे मिशन 2 सप्टेंबर 2023 रोजी लाँच करण्यात आले. सूर्याचा अभ्यास करणे हा त्याचा उद्देश आहे.
चांद्रयान-3: भारताचे मिशन चांद्रयान-3 23 ऑगस्ट 2023 रोजी चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर उतरले. असे करणारा भारत हा जगातील पहिला देश ठरला. त्याचे विक्रम लँडर आणि प्रज्ञान रोव्हर चंद्राच्या पृष्ठभागावर सतत अनेक प्रयोग करत आहेत.
