Mankameshwar Temple Prayagraj भगवान राम आणि माता जानकी यांनी वनवासात पूजा केली होती, असे शिवाचे खास मंदिर प्रयागराजमधील यमुना नदीच्या काठावर आहे. यमुनेच्या तीरावर वसलेल्या मनकामेश्वर मंदिराच्या पौराणिक स्थळी यज्ञभूमीवर भगवान शिवाचे अद्भुत दर्शन घडते. मनकामेश्वर मंदिरात मनापासून मागितलेल्या सर्व इच्छा पूर्ण होतात असा समज आहे. स्कंद पुराण आणि प्रयाग महात्म्यानुसार अक्षयवताच्या पश्चिमेला पिशाच मोचन मंदिराजवळ यमुनेच्या तीरावर भगवान मनकामेश्वराचे तीर्थस्थान आहे. जे शिवाचे समानार्थी मानले जाते. जिथे शिव आहे तिथे कामेश्वरी आहे, म्हणजे पार्वतीही तिथे वास करते, अशी धार्मिक धारणा आहे. त्यामुळे भैरव, यक्ष, किन्नर इत्यादींचीही येथे उपस्थिती आहे. कामेश्वर आणि कामेश्वरी हे तीर्थक्षेत्र असण्याबरोबरच श्री विद्याच्या तांत्रिक साधनेच्या दृष्टीकोनातूनही हे अतिशय महत्त्वाचे आहे.
मंदिराच्या नावाशी श्रद्धा जोडलेली आहे
शतकानुशतके कोट्यवधी भाविकांच्या श्रद्धेचे केंद्र असलेले मनकामेश्वर मंदिर प्रयागराजमधील यमुना नदीच्या काठावर मुघल सम्राट अकबराच्या किल्ल्याजवळ स्थापित आहे. या मनकामेश्वर मंदिरात भगवान शिव आपल्या विविध रूपात विराजमान आहेत. या मंदिरात पूजा केल्याने प्रभू श्री राम आणि माता सीता यांच्या मनोकामना पूर्ण झाल्या. म्हणूनच ते 'मनकामेश्वर मंदिर' म्हणून ओळखले जाते. या मंदिरात जलाभिषेकानेच सर्व मनोकामना पूर्ण होतात, अशी भाविकांची मंदिराबाबत श्रद्धा आहे.
पुराणातही या मंदिराचा उल्लेख आहे
मनकामेश्वर मंदिराबद्दल सांगण्यात येतं की या शिवपीठाचे वर्णन स्कंद आणि पद्म पुराणातही आहे. या मंदिरात कामाचा नाश करून भगवान शिव स्वतः येथे बसले होते. तसेच त्रेतायुगात वनवासाला जाताना श्रीराम, भाऊ लक्ष्मण आणि माता जानकी यांच्यासह प्रयागराजच्या या मंदिराजवळ अक्षयवटाखाली राहिले आणि त्यांच्या सुरळीत प्रवासासाठी राम-जानकीने येथे शिवाची पूजा केली.
श्रावणात भाविकांच्या लांब रांगा लागतात
प्रयागराज यात्रेत येथे शिवाची पूजा करण्यासाठी भाविक नक्कीच येतात, परंतु श्रावणमध्ये शिवाच्या जलाभिषेकासाठी येथे भाविकांची मोठी गर्दी होते आणि श्रावण माळाच्या वेळी येथे जत्रेसारखे वातावरण असते.
ऋण मुक्तेश्वर और सिद्धेश्वर महादेव
मनकामेश्वर मंदिराच्या आवारात ऋण मुक्तेश्वर आणि सिद्धेश्वर महादेवाचे अप्रतिम शिवलिंग स्थापित आहे. येथे हनुमानजी महाराज दक्षिणेकडे तोंड करून विराजमान आहेत. भगवान शिवाने काम जाळून येथे स्वतःची स्थापना केली, कामेश्वर पीठाचा उल्लेख स्कंद पुराण आणि पद्म पुराणात आहे, हेच कामेश्वर धाम आहे, असे सांगितले जाते. मंदिराच्या आवारात ऋण मुक्तेश्वर भगवान शिवाची प्रतिष्ठापना केलेली आहे. पदम पुराणात येथे ऋण मुक्तेश्वर शिवाच्या स्थापनेबाबत व्याख्यान आहे.
51 सोमवारी मनकामेश्वर आणि ऋण मुक्तेश्वर महादेवाचे दर्शन घेतल्यास सर्व प्रकारच्या विघ्नांपासून मुक्ती मिळते आणि सर्व इच्छा पूर्ण होतात, असा भाविकांचा विश्वास आहे. मंदिराच्या आवारात कोणीही नसताना आणि वातावरण एकदम शांत असल्यावरही देवाचा जयजयकार ऐकू आल्याचे सांगितले जाते.
मनकामेश्वर देवाची आरतीनंतर शयन अवस्थामध्ये असताना येथे जवळापस दिव्य शक्ती पहारा देत असल्याचे मानले जाते. हे एक अद्भुत पीठ आहे येथील शक्ती येथून दर्शन केल्याने समजून येते.
