शिवभारत अध्याय अठरावा

मनीषिण ऊचुः -

उपेक्ष्य स खलः कस्माच्छिवं पुण्यपुरस्थितम् ।

वैराटमेव विषयं ययौ सेनासमन्वितः ॥१॥

कवींद्र उवाच -

साहंकारश्शिवं जेतुं स कालयवनद्युतिः ।

यवनोऽफजलस्तूर्णंझ प्रस्थितः स्वामिशासनात् ॥२॥

वैराटमेव विषयं प्राविशद्येन हेतुना ।

तमहं संप्रवक्ष्यामि शृणुध्वं भो मनीषिणः ॥३॥

निगृह्य बाजराजं तं कृष्णराजं च दुर्मदम् ।

जनकं च तयोश्चंद्रराजमाजौ महैजसम् ॥४॥

अव्यक्तवर्तनीयुक्ताः सह्यपर्यंतवर्तिनीम् ।

अटवीप्रायविषयां महादुर्गसमाश्रयाम् ॥५॥

उनिद्रसैनिकोदग्रामद्रिप्राकारमध्यगाम् ।

जयवल्लीं नाम पुरीं अग्रहीद्दुर्ग्रहां शिवः ॥६॥

ये येऽत्र चंद्रराजस्य सहायाश्च सनाभयः ।

तांस्तानशातयद्वीरः शिवः शक्तिमतां वरः ॥७॥

तदा प्रतापवर्मायश्चंद्रयाजस्य बांधवः ।

पलायितश्शिवभयाद्येदिलं प्रत्यपद्यत ॥८॥

चंद्रराजपदाकांक्षी मंत्रविन्मंत्रिभिर्युतम् ।

येदिलं प्रीणयामास चिरं स परिचर्यया ॥९॥

तं देशं चंद्रराजस्य महावनसमाश्रयम् ।

तस्मादाच्छिद्य नृपतेर्दास्यामि भवते ध्रुवम् ॥१०॥

येदिलस्येति वचसा तदा सोऽपहृतव्यथः ।

चकाराफजलस्याभिक्रमकर्म सहायताम् ॥११॥

ततोऽभिमानिना तेन चंद्रराजसनाभिना ।

भेदं निवेद्याफजलो वैराटं समनीयत ॥१२॥

जयवल्ली वशा यस्य वैराटं तस्य सर्वथा ।

तथा सह्याद्रिरखिलः सांतरीपश्च सागरः ॥१३॥

इति मत्वा स यवनस्तामेवादातुमादितः ।

समुद्यतो महाबाहुर्द्रुतं वैराटमाययौ ॥१४॥

ततस्समेत्य सैन्येन वैराटं राष्ट्रमास्थिते ।

यवनेऽफजले तूर्णं जयवल्लीं जिघृक्षति ॥१५॥

शिवराजः कृती तत्र प्रतीकारपरायणः ।

प्रभुः प्रभूतदर्पत्वादिदमात्मन्यचिंतयत् ॥१६॥

येदिलेन विसृष्टोऽसौ मयि रुष्टेन मानिना ।

अरिष्यत्यात्मसदृशं पौरुषं पौरुषक्रमः ॥१७॥

स एष यवनो यस्य दुर्नयेन गरीयसा ।

अहो कलियुगस्यास्य माहात्म्यमुपचीयते ॥१८॥

दुर्नयेन भृशं येन निशुंभसमतेजसा ।

अवाज्ञायत वै देवी तुलजापुरवासिनी ॥१९॥

यः सदैवानस्तिदयो रोषणो राशिरंहसाम् ।

द्विजानक्षिगतानक्षिगतानिव जिघांसति ॥२०॥

पर्वतः पातकस्येव सर्वतः सुमदोद्धतः ।

पद्धतिं वर्णधर्माणां रोध्दुं यो हि व्यवस्थितः ॥२१॥

निषेद्धा सर्वधर्माणामधर्माणां विवर्धकः ।

स मया हंत हंतव्यः स मया समुपागतः ॥२२॥

हविःप्रकृतयो गावः पयसा सर्पिषापि च ।

विधये सप्ततंतूनां विधिना विहिता भुवि ॥२३॥

तासामसौ तामसात्मा हंता हंत दिने दिने ।

विपर्यासयितुं धर्ममशेषमपि वांछति ॥२४॥

इयं वसुंधरा देवी धर्मेण खलु धार्यते ।

ध्रुवं स धार्यते देवैस्ते‍ऽध्यार्यंत द्विजातिभिः ॥२५॥

अतस्सर्वस्य लोकस्य मूलमेते द्विजातयः ।

पालनीयाः प्रयत्नेन पूजनीयाश्च सर्वदा ॥२६॥

सुराणां भूसुराणांच सुरभीणां च पालनम् ।

विदधाम्यहमेवाद्धा भूत्वा भूत्वा युगे युगे ॥२७॥

येनोभोनिधिमाविश्य बिभ्रता मीनरूपताम् ।

हतः शंखासुरः संख्ये श्रुतयश्चाप्युपाह्लताः ॥२८॥

अधारिमंदरो येन पृष्ठे स्वे कमठात्मना ।

तथाचाधारतामेत्य व्यधायि वसुधा स्थिरा ॥२९॥

उधृत्य वसुधां सद्यः समुद्राद्दंष्ट्रया स्वया ।

येन वाराहरूपेण हिरण्याक्षो निषूदितः ॥३०॥

हरेर्यवीयसा येन हरिणा ह्रस्वरूपिणा ।

अलं छलं कलयता बलिर्नीतो रसातलम् ॥३१॥

आविर्भूय सभास्तंभान्नरसिंहत्वमीयुषा ।

व्यदारि करजैर्यैन हिरण्यकशिपोरुरः ॥३२॥

भृगुवंशावतंसेन रैणुकेयेन येन वै ।

कार्तवीर्यं निहत्याजौ कृता निःक्षत्रिया मही ॥३३॥

येन दाशरथीभूय निबद्धांभोधिसेतुना ।

दशकंठशिरः श्रेणि शरेणैकेन पातिता ॥३४॥

वृष्णिवंशावतंसेन येन शूरेण शौरिणा ।

धर्मं व्यवस्थापयता हताः कंसादयः खलाः ॥३५॥

स विष्णुस्सर्वदेवानां सर्वस्वमहमीश्वरः ।

हर्तुं भारमिमं भूमेराविर्भूतोस्मि भूतले ॥३६॥

यवनानाममी वंशाः सर्वेप्यंशास्सुरद्विषाम् ।

जगतीं निजधर्मेण निमज्जयितुमुद्यताः ॥३७॥

तस्मादेतान् हनिष्यामि दानवान् यवनाकृतीन् ।

प्रथयिष्यामि धर्मस्य पंथानमकुतोभयम् ॥३८॥

जयवल्लीवनं घोरं गृहं कंठीरवस्य मे ।

विशन्निधनमागंता द्विषन्नफजलो गजः ॥३९॥

समुत्पतन्पक्षबलादलक्षितनिजांतकः ।

पतंग इव मां लब्ध्वा स वै निधनमेष्यति ॥४०॥

इति चित्ते विनिश्चित्य स शिवः पुरुषोत्तमः ।

संदिश्य निजसेनान्यं रिपुराष्ट्रविकर्षणे ॥४१॥

नरानधिकृतास्तत्तत्कार्येष्ववहितान् हितान् ।

नियुज्य निजराष्ट्रस्य दुर्गाणां चाभिगुप्तये ॥४२॥

स्वयं षाड्गुण्यनिपुणः परवीरविमर्दनः ।

परीतः पत्तिसैन्येन जयवल्लीमुपागमत् ॥४३॥

अथ गुप्तेंगिताकारमपारभुजपौरुषम् ।

प्रतीतमन्यैरजितं शक्तित्रयसमन्वितम्‍॥४४॥

जयवल्लीमधिष्ठाय स्वयं योध्दुमवस्थितम् ।

सन्नद्धानीकनिवहं निशम्याफजलश्शिवम् ॥४५॥

व्यसृजद्वाचिकं तस्मै सर्वार्थविदुषे यथा ।

तथा निशम्यतां सर्वं विबुधां कथयामि वः ॥४६॥

अफजल उवाच

विदधाति यदौद्धत्यं भवानद्य पदे पदे ।

तद्येदिलस्य हृदये भजते शल्यरूपताम् ॥४७॥

गते निजामे विलयं गमितः स्वीयतां स्वयम् ।

येदिलेन वितीर्णोयस्ताम्रेभ्यः संधिकाम्यया ॥४८॥

स एष विषयस्तेषां गिरिदुर्गसमाश्रयः ।

गृहीतस्संगृहीतश्च शाहराजात्मज त्वया ॥४९॥

भवता सततं लाभवता तत्र पदे पदे ।

गृहीतविषयः क्रुद्धो रुद्धो राजपुरीश्वरः ॥५०॥

त्वयेदं चंडराजस्य गाढमन्यदुरासदम् ।

अभिक्रम्य च विक्रम्य प्राज्यं राज्यं हृतं हठात् ॥५१॥

त्वया गृहीत्वा कल्याणं तथा भीमपुरीमपि ।

यवनानां महासिद्धिनिलयाः किल पातिताः ॥५२॥

तुभ्यं कुप्यंति ते‍ऽद्यापि यवनाः पवनाशनाः ।

अपहृत्यापि सर्वस्वं कृता येषां विडंबना ॥५३॥

निगृह्य यवनाचार्यानविचार्यात्मनो बलम् ।

प्रतिबध्नास्यविद्धानामध्वानमकुतोभयः ॥५४॥

यच्चक्रवर्तिचिह्नानि धत्से स्वयमभीतवत् ।

अध्यारोहसि च स्वर्णसिंहासनमनीतिमान् ॥५५॥

स्वयमेवानुगृह्णासि निगृह्णासि च मानवान् ।

अहो आत्मवशोगम्यान्ननमस्याभिमानवान् ॥५६॥

दुर्निवारगतिर्यस्माद्यस्मात् कस्माद्विभेषिन ।

तस्मादहं प्रेषितोस्मि येदिनेल प्रतापिता ॥५७॥

येइलस्य नियोगाद्यन्मयासह समागतम् ।

उद्योजयति सद्यो मां तदिदं षड्विधं बलम् ॥५८॥

मुसेखानादयो ह्येते त्वयासह युयुत्सवः ।

प्रोत्साहयंति मामत्र जयवल्लीं जिघृक्षवः ॥५९॥

तदद्यमन्नियोगेन संधिमेव महीपते ।

विधेहि देहि सकलानचलानचलामपि ॥६०॥

सिंहं लोहं महांतं च प्रबलं च शिलोच्चयम् ।

पुरंदरं गिरिं तद्वत् पुरीं चक्रावतीमपि ॥६१॥

विषयं च तथा नीराभीमरथ्यंतराश्रयम् ।

प्रणिपत्य प्रयच्छाशु दिल्लींद्रायामितौजसे ॥६२॥

या चंद्रराजादाच्छिद्य गृहीतानिग्रहात्त्वया ।

जयवल्लीमिमामल्लीशाहस्त्वां तां हि याचते ॥६३॥

उपनतमहितस्य पत्रलेखं

रहसि निशम्य तमेतमेकवीरः ।

स किल सकलराजलोकरत्नं

न्यधित निजे हृदि कंचिदेव यत्नम् ॥६४॥

स्मृत्वा मंत्रमथेप्सिताय जगतः सर्वस्य सर्वोत्तरं

यत्संप्रेषितवानसौ नरपतिः पत्रस्य तस्योत्तरम् ॥

यच्चागादभिमानवानफजलः सज्जस्य तस्याटवीं

तत् सर्वं कथयामि वः सुमतयः श्रेयस्करं श्रूयताम् ॥६५॥

इत्यनुपुराणे सूर्यवंशे कवींद्रपरमानंदप्रकाशितायां शतसाहस्र्यां संहितायां संदेशदेशनाम अष्टादशो‍ऽध्यायः ॥१८॥