अदुःख नवमी ही हिंदू पंचांगातील एक विशेष तिथी आहे, जी मुख्यतः महाराष्ट्र आणि इतर भागांमध्ये साजरी केली जाते. ही तिथी भाद्रपद महिन्यातील (भाद्रपद शुद्ध पक्षातील नवमी) शुक्ल पक्षाच्या नवम्या दिवशी येते. या दिवसाचे नाव "अदुःख" (अर्थात दुःख नसलेले किंवा सुखपूर्ण) असा आहे, कारण या दिवशी उपवास किंवा पूजा करून भविष्यातील दुःख निवारण होते आणि कुटुंबाला सुख, समृद्धी आणि संतती लाभ होते, अशी धार्मिक मान्यता आहे. ही तिथी विशेषतः संततीसाठी (मुलांसाठी) आणि दांपत्य जीवनातील सुखासाठी समर्पित आहे.
कधी साजरी केली जाते?
भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्ष नवमी तिथी.
कशा प्रकारे साजरी केली जाते?
अदुःख नवमी ही मुख्यतः पूजाविधी, उपवास आणि दान यांच्याशी निगडित आहे. :
या दिवशी संततीप्राप्तीसाठी किंवा संतती सुखासाठी अर्थात मुलांच्या कल्याणासाठी आणि दांपत्य सुखासाठी उपवास केला जातो.
सकाळी स्नान करून स्वच्छ कपडे घालून संकल्प केला जातो, ज्यात भविष्यातील दुःख निवारण आणि सुखाची प्रार्थना केली जाते. भगवान विष्णू, लक्ष्मी किंवा कुलदेवतेची पूजा केली जाते. घरात किंवा मंदिरात छोटा पूजास्थान सजवला जातो. कुंकू, फुले, तांदूळ, धूप-दीप आणि नैवेद्य अर्पण केले जाते.
काही ठिकाणी भगवान विष्णूच्या मूर्तीला तुळसपत्रे आणि पानफुले अर्पण करतात. रामायण किंवा विष्णूसहस्रनामाचे पठण केले जाते. या दिवशी "अदुःख" नावाच्या विशेष मंत्रांचा जप किंवा होम (यज्ञ) केला जाऊ शकतो, ज्यामुळे जीवनातील दुःख दूर होतात अशी श्रद्धा आहे.
ब्राह्मण किंवा गरीबांना अन्नदान, वस्त्रदान किंवा धान्य दान केले जाते. हे दान संतती आणि सुखासाठी असते.
काही कुटुंबांमध्ये विवाहित स्त्रिया (सौभाग्यवती) विशेष पूजा करतात आणि पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी प्रार्थना करतात.
या नवमीला देवघरात दिवा लावा आणि ओम ह्रीम महालक्ष्म्यै नमः चा जप करा. त्यानंतर घरातील कचरा एका टोपलीत भरून घराबाहेर फेकून द्या. या प्रक्रियेत घरातील सर्व कचरा गोळा करून बाहेर फेकून द्यावा. याला अलक्ष्मीचे विसर्जन म्हणतात.
संध्याकाळी आरती आणि भजन-कीर्तन करून दिवसाची सांगता केली जाते.
ही तिथी विशेषतः महाराष्ट्रात लोकप्रिय आहे आणि ग्रामीण भागात जास्त उत्साहाने साजरी केली जाते. धार्मिक ग्रंथांनुसार (जसे की पुराणे), या दिवशी पूजा केल्याने कुटुंबात सुख-शांती राहते आणि दुःखांचा नाश होतो.
