भारत ही पवित्र भूमी आहे जिथे अनेक संत आणि महापुरुषांचा जन्म झाला. त्यापैकी एक म्हणजे श्री रामानुजाचार्य, ज्यांची जगभरात पूजा केली जाते. या वर्षी श्री रामानुजाचार्य जयंती २ एप्रिल २०२५, शुक्रवारी साजरी केली जात आहे. दक्षिण आणि उत्तर भारतातील त्यांचे भक्त हा दिवस एक विशेष उत्सव म्हणून साजरा करतात.
श्री रामानुजाचार्य यांचा जन्म १०१७ मध्ये दक्षिण भारतातील तिरुक्कुदुर प्रदेशात झाला. बालपणी त्यांनी कांची येथील यादव प्रकाश गुरुंकंडू यांच्याकडून वेदांचे शिक्षण घेतले. रामानुजाचार्य हे अलवंधर यमुनाचार्य यांचे मुख्य शिष्य होते. त्यांच्या गुरूंच्या इच्छेनुसार, रामानुज यांनी त्यांना तीन गोष्टी करण्याचा संकल्प घेतला - ब्रह्मसूत्र, विष्णू सहस्रनाम आणि दिव्य प्रबंधम यावर भाष्य लिहिणे. त्यांनी गृहस्थ जीवनाचा त्याग केला आणि श्रीरंगमच्या यदिराजा संन्यासीकडून भिक्षू म्हणून दीक्षा घेतली.
म्हैसूरमधील श्रीरंगम येथून स्थलांतरित होऊन, रामानुज शालिग्राम नावाच्या ठिकाणी राहू लागले. रामानुजनानी यांनी त्या भागात १२ वर्षे वैष्णव धर्माचा प्रचार केला. त्यानंतर त्यांनी वैष्णव धर्माचा प्रचार करण्यासाठी संपूर्ण देशभर दौरा केला. रामानंद हे रामानुजाचार्य यांचे शिष्य होते, जे सर्वात प्रमुख वैष्णव शिक्षकांपैकी एक होते, ज्यांचे शिष्य कबीर आणि सूरदास होते. रामानुज यांनी वेदांत दर्शनावर आधारित आपले नवी दर्शन विशिष्ट द्वैत वेदांत रचले होते.
वेदांताव्यतिरिक्त, रामानुजाचार्य यांनी ७ व्या-१० व्या शतकातील गूढता आणि भक्ती, अल्वर संतांच्या भक्तीचे तत्वज्ञान आणि दक्षिण काळातील पंचरात्र परंपरेवर आपले विचार आधारित केले. रामानुजाचार्य यांच्या मते, तत्वज्ञान, अस्तित्व किंवा परम सत्याचे तीन स्तर आहेत - ब्रह्म अर्थात ईश्वर, चित् अर्थात आत्म आणि अचित अर्थात प्रकृती. खरं तर, चित म्हणजे आत्म तत्व आणि अचित म्हणजे निसर्ग तत्व, ते ब्रह्मा किंवा देवापेक्षा वेगळे नाहीत, ते विशेषतः ब्रह्माचे स्वरूप आहेत आणि ते फक्त ब्रह्मा किंवा देवावर आधारित आहेत. हे रामानुजाचार्यांचे विशेष द्वैत तत्व आहे.
ज्याप्रमाणे शरीर आणि आत्मा वेगळे नाहीत आणि शरीर आत्म्याच्या उद्देशाच्या पूर्ततेसाठी कार्य करते, त्याचप्रमाणे मन आणि अचेतन घटक ब्रह्मा किंवा देवापासून वेगळे अस्तित्वात नाहीत. ते ब्रह्मा किंवा देव यांचे शरीर आहेत आणि ब्रह्मा किंवा देव त्यांच्या आत्म्यासारखे आहेत. रामानुजाचार्य यांच्या मते, भक्ती म्हणजे पूजा किंवा स्तोत्रे गाणे नाही तर ध्यान किंवा देवतेची प्रार्थना करणे होय. सामाजिक दृष्टिकोनातून, रामानुजाचार्य भक्ती ही जात आणि वर्गापासून स्वतंत्र आणि सर्वांसाठी शक्य मानत होते. रामानुजाचार्यांचे ब्रह्मसूत्रावरील भाष्य, 'श्रीभाषा' आणि 'वेदार्थसंग्रह' हे मूळ ग्रंथ आहेत. ११३७ मध्ये श्री रामानुजाचार्य यांना मोक्ष मिळाला
श्री रामानुजाचार्य जयंतीनिमित्त, देशभरातील मंदिरे सुंदरपणे सजवली जातात आणि भजन-कीर्तन आणि सांस्कृतिक उत्सवांचे आयोजन देखील केले जाते. या दिवशी उपनिषदे वाचणे, त्यांच्या मूर्तींना फुले अर्पण करणे आणि आनंदी जीवनासाठी प्रार्थना करणे हे शुभ मानले जात असे. किंवा शुभ प्रसंगी, श्री रामानुजाचार्य यांच्या मूर्तीला पारंपारिक पवित्र स्नान घालण्यात येईल. इतर दिवशी, श्री रामानुजाचार्य यांच्या शिकवणी लक्षात घेऊन विशेष प्रार्थना आणि चर्चा सत्रे आयोजित केली जातात.
