भाषिक, सांस्कृतिक विविधता आणि बहुभाषिकतेला प्रोत्साहन देण्यासाठी दरवर्षी 21 फेब्रुवारी रोजी आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिन साजरा केला जातो. या दिवशी जगभरातील लोक सोशल मीडिया, कार्यशाळा आणि विविध कार्यक्रमांद्वारे आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिन साजरा करतात, जेणेकरून मातृभाषेचे महत्त्व स्पष्ट केले जाऊ शकते, जे लहान मूल त्याच्या आईकडून शिकले आहे. जाणून घेऊया आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिन का आणि कसा साजरा केला जातो आणि त्याचे महत्त्व आणि इतिहास काय आहे…
मातृभाषा म्हणजे काय?
मूल आपल्या पालकांकडून शिकणारी पहिली भाषा ही खरे तर मातृभाषा असते, याशिवाय तुम्ही तुमच्या पूर्वजांकडून शिकलेली भाषाही तुमची मातृभाषा असू शकते. हे शक्य आहे की तुमची मातृभाषा तुमच्या राज्यभाषा किंवा प्रादेशिक भाषेपेक्षा वेगळी असू शकते आणि एकापेक्षा जास्त असू शकते. तुमची मातृभाषा, पण तुमची मुख्य मातृभाषा नेहमीच तुमच्या कुटुंबातील सदस्य घरात वापरतात.
आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिनाची सुरुवात बांगलादेशातून झाली!
1952 मध्ये ढाका विद्यापीठातील विद्यार्थी आणि सामाजिक कार्यकर्त्यांनी बांगला मातृभाषेच्या अस्तित्वासाठी आंदोलन सुरू केले. हे पाहून निदर्शन इतके उग्र झाले की तत्कालीन पाकिस्तान सरकारच्या पोलिसांनी आंदोलकांवर अंदाधुंद गोळीबार केला, ज्यात असंख्य लोकांना आपले प्राण गमवावे लागले. बांगलादेश सरकार अस्तित्वात आल्यानंतर बांगलादेश सरकारने युनेस्कोकडे प्रस्ताव ठेवला. या प्रस्तावानंतर 17 नोव्हेंबर 1999 रोजी युनेस्कोने निर्णय घेतला की 1952 मध्ये प्राणांची आहुती देणाऱ्या हुतात्म्यांच्या स्मरणार्थ 21 फेब्रुवारी रोजी जगभरात आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिन साजरा केला जाईल. बांगलादेशी या दिवशी शहीदांच्या स्मरणार्थ बांधलेल्या स्मारकावर शोक आणि आदर व्यक्त करतात.
भारतात आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिनाचे महत्त्व!
आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिनाच्या संदर्भात भारताची भूमिका विशेष महत्त्वाची आहे, कारण बहुभाषिक राष्ट्र असल्याने मातृभाषांप्रती भारताची जबाबदारी अधिक महत्त्वाची आहे. द्विभाषिकता आणि बहुभाषिकता जगाच्या तुलनेत भारतात जास्त प्रचलित आहे. मातृभाषांबाबत भारतात वाद सुरूच आहेत, विशेषत: राजभाषा हिंदी आणि देशातील उर्वरित भाषांमधील भाषिक संघर्ष. त्यांच्यावर हिंदी लादल्याचा आरोप अहिंदी भाषिकांकडून नेहमीच केला जातो. त्याच वेळी, हिंदी भाषा देखील देशातील इतर भाषा शिकण्याकडे झुकत नाही किंवा त्याबद्दल कोणतीही भावना दर्शवित नाही. असे झाले तर भारतीय भाषांमधील लोकांमधील वैर संपुष्टात येईल.
इंटरनॅशनलचे महत्त्वाचे तथ्य!
* संयुक्त राष्ट्रांच्या मते, दर दोन आठवड्यांनी एक स्थानिक भाषा नाहीशी होत आहे. लुप्त होत चाललेल्या भाषांमुळे संपूर्ण सांस्कृतिक आणि बौद्धिक वारसाही नाहीसा होतो.
* मातृभाषा लोप पावण्याचे एक प्रमुख कारण म्हणजे चांगल्या रोजगारासाठी लोक परदेशी भाषांच्या मागे धावत आहेत. या स्पर्धेत मातृभाषा हळूहळू लोप पावत आहेत.
* हे कटू सत्य आहे की जगभरातील 6 हजार भाषांपैकी 43 भाषांचे अस्तित्व विविध कारणांमुळे संपुष्टात आले आहे.
*आज डिजिटल भाषेचे युग आहे, आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे डिजिटल जगात हजारो भाषांपैकी शंभर भाषाही नाहीत.
