World Television Day 2025: आज जागतिक टेलिव्हिजन दिन आहे. टेलिव्हिजन हा शब्द ऐकल्यावर किंवा पाहिल्यावर, एका चौकोनी चौकटीची आठवण होते .ज्यात गोलाकार चिन्हाखाली स्क्रीनवर 'सत्यम शिवम् सुंदरम ' ही ओळ कोरलेली होती. ही ओळ आणि लोगो राष्ट्रीय वाहिनी दूरदर्शनची आठवण करून देणारे आहेत.
बहुतेक लोकांना जागतिक दूरदर्शन दिनाविषयी किंवा दूरदर्शनच्या कथेबद्दल माहिती नाही. टेलिव्हिजन हा ग्रीक उपसर्ग 'टेली' आणि लॅटिन शब्द 'विजिओ' या शब्दापासून बनलेला शब्द आहे. दूरदर्शन म्हणजे टीव्ही हे एक वैज्ञानिक साधन आहे, जे जनसंवादाचे दृकश्राव्य माध्यम आहे.
जागतिक टेलिव्हिजन दिन इतिहास -
1927 मध्ये अमेरिकन शास्त्रज्ञ जॉन लोगी बेयर्ड यांनी टेलिव्हिजनचा शोध लावला होता. हा टेलिव्हिजन पूर्णपणे इलेक्ट्रॉनिक पद्धतीने स्वीकारल्यानंतर जॉन लोगी बेयर्ड यांनी 1938 मध्ये तो बाजारात आणला. भारतात मात्र टीव्ही पोहोचायला तीन दशकांहून अधिक काळ लागला.
आज प्रत्येक घरात टेलिव्हिजन आहे. 15 सप्टेंबर 1959 रोजी दिल्लीत दूरदर्शन केंद्राची स्थापना करून दूरदर्शनचा प्रथम वापर करण्यात आला, परंतु सामान्य लोकांमध्ये त्याचा प्रसार 80 च्या दशकापासून झाल्याचे मानले जाते. बदलत्या तंत्रज्ञानामुळे आणि नवीन शोधांमुळे दूरचित्रवाणीमध्ये व्यापक बदल झाले आहेत.
लोकांना शहाणे बनवणाऱ्या या बुद्धू बॉक्समध्ये दिसणारी बोलकी चित्रे, जी एकेकाळी कृष्णधवल होती, ती आता रंगात बदलली आहेत. सुरुवातीला त्याचे नाव टेलिव्हिजन इंडिया होते जे 1975 मध्ये बदलून दूरदर्शन झाले.
26 जानेवारी 1993 रोजी, दूरदर्शनने विस्तार केला आणि त्याचे दुसरे चॅनेल "मेट्रो चॅनल" सुरू केले, नंतर पहिले चॅनल DD1 आणि दुसरे DD2 म्हणून लोकप्रिय झाले. आज 30 हून अधिक राष्ट्रीय आणि प्रादेशिक वाहिन्या दूरदर्शनद्वारे देशभरात प्रसारित केल्या जात आहेत.
80-90 च्या दशकात रामायण आणि महाभारत सारख्या मालिकांनी टेलिव्हिजन विस्तारात अशी क्रांती आणली की त्यांच्या प्रसारणाच्या वेळी रस्तेही सुनसान होऊ लागले. राष्ट्रीय दूरदर्शन वाहिनी दूरदर्शन ही अशी ओळख बनली होती की ज्याच्या घरात दूरदर्शन आणि दूरदर्शन आले ते यश आणि प्रगतीचे प्रतीक मानले गेले.
दिवसेंदिवस दूरचित्रवाणीची वाढती भूमिका लक्षात घेऊन संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या महासभेने 1996 मध्ये 21 नोव्हेंबर हा जागतिक दूरचित्रवाणी दिवस म्हणून घोषित केला. यानंतर खासगी वाहिन्यांचा प्रवेश सुरू झाला आणि त्यांना एकामागून एक परवाने मिळाले. आज भारतात प्रसारित होणाऱ्या टीव्ही चॅनेल्सची संख्या 1000 च्या आसपास पोहोचली आहे.
21व्या शतकाच्या सुरुवातीपासून जसे केबल टीव्ही सुरू झाले, त्याचप्रमाणे भारतात रंगीत टीव्हीचे युग योग्य मार्गाने आले. नवनवीन शोधांमुळे दूरदर्शनमध्येही सतत बदल होत गेले. सुरुवातीला मोठ्या आकाराच्या बॉक्सच्या आकारापासून, अगदी पातळ HDTV देखील आज स्मार्ट झाले आहेत.
टेलिव्हिजनच्या आविष्काराने माहिती क्षेत्रात क्रांती सुरू केली, त्यानंतर दुसरी क्रांती झाली जेव्हा लोकांना जागतिक स्तरावर टेलिव्हिजनचे महत्त्व कळले. सध्याच्या आर्थिक आणि सामाजिक विकासात दूरचित्रवाणीची सकारात्मक भूमिका नाकारता येत नाही.
असं म्हणतात की प्रत्येक गोष्टीचा टप्पा असतो, सुरुवातीपासून यशापर्यंत, त्या गोष्टीत चढ-उतार असतात, टेलिव्हिजनच्या बाबतीतही तेच घडलं. बदलती जीवनशैली आणि स्मार्टफोनमुळे आज लोक दूरदर्शनपासून दूर गेले आहेत. तंत्रज्ञानाच्या युगात एका तंत्रज्ञानाने माणसाला दुसऱ्या तंत्रज्ञानापासून दूर केले आहे, असे म्हणता येईल.
आज कुटुंबात लोक एकत्र बसतात, समोर दूरदर्शन चालू आहे, पण ते कोणी पाहत नाही, फक्त प्रत्येकाच्या हातात स्मार्टफोन आहे, प्रत्येकजण त्यात मग्न आहे. जणू काही आज टीव्हीवर पाहण्यासारखे कोणतेही कार्यक्रम शिल्लक नाहीत, जे लोकांनी आत्मीयतेने पहावेत.
एकच वर्ग असा आहे जो आता टीव्ही पाहतो आणि तो स्वतःच्या घरात सुद्धा टीव्ही झाला आहे, हो तुम्ही ते बरोबर समजले आहे, ते फक्त वृद्ध लोक आहेत, फक्त वृद्ध लोक टीव्ही समोर बसतात.
प्रश्न असाही पडतो की टीव्ही नंतर एकटा कसा काय पडला, त्याची अनेक कारणे आहेत, टीव्ही एकटे असण्याचे पहिले कारण म्हणजे एक काळ असा होता की टीव्हीवर येणाऱ्या सीरियल्स बघायला गर्दी असायची, रस्त्यावर. वस्तीत किंवा गावात कुणाकडे टीव्ही असायचा आणि सगळे शेजारी त्या घरात जमायचे.
या मालिकांमधून संस्कार आणि चांगुलपणा मिळायचा, पण बदलता काळ आणि शहरीकरणामुळे टीव्हीवर वेगवेगळे विषय आले आहेत. या टीव्ही मालिकांनी ही नात्यात दुरावा करण्यात कोणतीही कसर सोडली नाही.
पूर्वी लोक बातम्यांमध्ये खूप रस घेत असत, जेव्हा खाजगी वृत्तवाहिन्या सुरू झाल्या तेव्हा लोकांनी त्यात खूप रस घेतला परंतु हळूहळू त्यांची विश्वासार्हता कमी होत गेली, या चॅनेलची संख्या सतत वाढत आहे आणि त्यात ते प्रत्येकापेक्षा चांगले आहेत. इतर. ते खोट्यावर आधारित असले तरी ते सिद्ध करण्याची स्पर्धा आहे.
त्याचप्रमाणे अश्लीलता आणि नग्नतेनेही कुटुंबांना दूरदर्शनपासून दूर ठेवले आहे.
एखाद्याला या सर्व गोष्टी स्वतःला आणि आपल्या कुटुंबाला कसे पहायचे आणि कसे दाखवायचे आहे?
लोकांची टीव्ही पाहण्याची आवड कमी होण्यामागे काही लोक स्मार्टफोनला दोष देऊ शकतात, पण यापेक्षा टीव्ही चॅनलच अधिक दोषी आहे. त्याशिवाय आयुष्य अपूर्ण वाटत होतं, पण आज आयुष्यातील व्यस्त वेळापत्रकामुळे दूरदर्शन एकटे पडले आहे.
