कथा - एका राजाच्या रथाच्या पुढे सैनिक चालत होते आणि राजाचा रथ सहज जाता यावा म्हणून लोकांना वाटेवरून हटवत होते. अनेक सामान्य लोकही याच रस्त्यावरून ये-जा करत होते. जेव्हा सैनिक राजाच्या रक्षणासाठी प्रजेला हटवतात तेव्हा ते आपली प्रतिष्ठा गमावून प्रजेला धक्काबुक्की करू लागतात, त्याचप्रमाणे त्या राजाचे सैनिकही तेच करत होते. अशा प्रकारे रस्ता मोकळा करण्यात येत होता.
ते राजा सीता देवीचे पिता जनक होते. ते ठिकाण जनकपूर होते. राजा खूप विद्वान होता. ज्या वेळी लोकांना दूर ढकलले जात होते, त्याच मार्गावर अष्टावक्र म्हणून ओळखले जाणारे एक ऋषी ज्यांचे शरीर थोडेसे वाकलेले होते, ते देखील चालत होते. सैनिकांनीही अष्टावक्रांना मार्गाबाहेर ढकलण्याचा प्रयत्न केला.
अष्टावक्र म्हणाले, 'आम्ही येथून हलणार नाही.
'शिपाई म्हणाले, तू का हलत नाहीस? समोरून राजा येत आहे.
अष्टावक्र म्हणाले, 'राजाच्या स्वारीसाठी सर्वसामान्यांना का थांबवले जाते? हे काम राजाला शोभणारे नाही. हे न्याय्य ही नाही. मी तुम्हाला हे काम करण्यापासून रोखत आहे कारण राज्यव्यवस्थेत काही दोष असेल तर तो दूर करणे हे ऋषींचे कर्तव्य आहे. ते योग्य नाही म्हणून मी हे सांगत आहे. या रथावर बसलेल्या राजाला हा संदेश द्या.
हे ऐकून सैनिकांनी अष्टावक्रांना कैद केले. ते त्यांना राजा जनकाकडे घेऊन गेला. हा सगळा प्रसंग राजा जनकाला सांगितल्यावर ते म्हणाले, 'सर्वप्रथम त्यांना मुक्त करा. तुम्ही सर्व त्याची माफी मागा आणि मीही त्याची माफी मागतो. आपल्या एका व्यवस्थेमुळे सर्वसामान्य नागरिकांना त्रास झाला म्हणून हा मूर्खपणा केला गेला आहे. त्यांनी व्यवस्था सुधारण्याची संधी दिली म्हणून त्यांना सलाम. माझी तुम्हाला विनंती आहे की तुम्ही आमचे राजगुरू व्हा.
धडा - जर आपल्याला अधिकार असतील तर आपण आपल्या अधिकारांचा गैरवापर करू नये. सर्वसामान्यांना कोणत्याही प्रकारचा त्रास होऊ नये, ही सरकार, प्रशासन, नेते, मंत्री, अधिकारी यांची जबाबदारी आहे. प्रत्येकाला लाभ मिळेल अशी व्यवस्था असावी.
