श्रावण महिन्यात, मधुश्रावणी व्रत हा मिथिलांचलच्या सांस्कृतिक परंपरेतील एक अनोखा आणि भावनिक सण आहे, जो विशेषतः नवविवाहित महिलांना समर्पित आहे. हा सण केवळ आध्यात्मिक श्रद्धेशी संबंधित नाही तर नवविवाहित महिलेच्या विवाहित जीवनातील सुख-शांती आणि पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी देखील केला जातो. या प्रसंगी सोळा अलंकारांनी सजवलेली नवविवाहित महिला तिच्या मैत्रिणींसह बागेत जाते, जिथे ती फुले आणि पानांनी नवीन बांबूची फांदी सजवते आणि पारंपारिक रीतिरिवाजांनुसार त्याची पूजा करते. बिहारच्या सीतामढीसह संपूर्ण मिथिला प्रदेशात हा सण पूर्ण भक्ती आणि आनंदाने साजरा केला जात आहे. उत्तर भारतीय पंचागाप्रमाणे हा सण श्रावण महिन्यातील कृष्ण पक्षातील पंचमी तिथीला सुरू होतो आणि शुक्ल पक्षातील तृतीया तिथीला संपतो.
फक्त नवविवाहित महिलाच हे व्रत पाळतात
मधुश्रावणी व्रत विशेषतः नवविवाहित महिला पाळतात आणि हे सहसा लग्नाच्या पहिल्या वर्षी पाळले जाते. हे व्रत १३ ते १५ दिवस चालते. परंपरेनुसार, नवविवाहित महिला त्यांच्या मैत्रिणींसोबत फुले तोडण्यासाठी जातात आणि नंतर हसत-मस्करी करत घरी परततात, जिथे त्या विधीवत पूजा करतात.
महिला पुजारी पूजा करतात
मधुश्रावणीचे एक वेगळे वैशिष्ट्य म्हणजे या व्रताची पूजा महिला पुजारी करतात. हा एकमेव उत्सव आहे ज्यामध्ये पुरुष ब्राह्मणाऐवजी महिला ब्राह्मण पूजा विधी करते. पूजेमध्ये भगवान शिव, माता पार्वती आणि सर्प देवाची विशेष पूजा केली जाते. जरी मातृगृहात व्रत पाळले जात असले तरी, पूजेचे सर्व साहित्य आणि मेकअपचे सामान सासरच्या घरातून येते.
विवाहित जीवनाचे सार आई पार्वतीकडून शिकायला मिळते
संपूर्ण व्रत काळात, नवविवाहित महिलांना माता पार्वती, भगवान शंकर, सर्प देव आणि इतर देवी-देवतांच्या कथा सांगितल्या जातात. या कथांद्वारे, त्यांना आनंदी वैवाहिक जीवन जगण्याची कला शिकवली जाते. काजरी आणि ठुमरी सारख्या पारंपारिक लोकगीतांद्वारे माता गौरी प्रसन्न होते. इतकेच नाही तर महिला दररोज संध्याकाळी भजन आणि कीर्तन गातात आणि त्यांच्या पतींच्या दीर्घायुष्यासाठी भगवान शिवाकडून आशीर्वाद घेतात.
नातेसंबंधांना जोडणाऱ्या परंपरा
या सणाची सर्वात खास गोष्ट म्हणजे भाविक त्यांच्या माहेरी पूजा करतात, परंतु त्यांचे प्रत्येक नाते त्यांच्या सासरच्या लोकांशी जोडलेले असते - मेकअप बॉक्सपासून ते पूजा साहित्यापर्यंत. हे केवळ विवाहित जीवनाप्रती समर्पण दर्शवत नाही तर सासरच्या लोकांशी आणि माहेरच्या लोकांमधील नाते देखील मजबूत करते.
सर्पदेवतेची विशेष पूजा केली जाते
मधुश्रावणीमध्ये नागदेवतेची पूजा करण्याचे विशेष महत्त्व आहे. असे मानले जाते की नागदेवतेला प्रसन्न केल्याने भगवान शिव देखील प्रसन्न होतात. श्रावण महिन्यात नागदेवतेची पूजा केल्याने भोलेनाथ प्रसन्न होतात आणि नवविवाहित महिलांना अखंड सौभाग्य देतात. पूजेदरम्यान महिला शिळ्या फुलांनी नाग आणि नागाची पूजा करतात, जे शुभ मानले जाते.
समृद्ध परंपरेचा अद्भुत उत्सव
मधुश्रावणी व्रत हे मिथिलांचलच्या समृद्ध सांस्कृतिक परंपरेचे एक अद्वितीय उदाहरण आहे, जे नवविवाहित महिलेला केवळ धार्मिक श्रद्धेशी जोडत नाही तर तिला कौटुंबिक जीवनातील जबाबदाऱ्या आणि मर्यादा देखील शिकवते. दरवर्षी सावनमध्ये हा सण सामाजिक, धार्मिक आणि कौटुंबिक ऐक्याचे एक अद्भुत प्रतीक म्हणून साजरा केला जातो.
